Yunus aleyhisselam, Asûr Devletinin başşehri ve önemli bir ticâret merkezi olan Musul yakınlarındaki Nineve (Ninova) şehrinde doğdu. Otuz yaşına gelince Nineve ahâlisine peygamber olarak gönderildi. Putlara tapan halkı senelerce Allahü teâlâya îmân ve ibâdet etmeye dâvet etti. Kavmi ona îmân etmedikleri gibi birçok ezâ ve cefâda bulundular. Fakat Yunus aleyhisselam yılmadan ve ümitsizliğe kapılmadan onları hak dîne dâvet etti. Allahü teâlânın azâbıyla korkuttu. Fakat Nineve halkı, inanmayıp onunla alay ettiler…
Yunus aleyhisselam kavminin küfürde ısrâr etmesine üzülüp onların arasından ayrıldı. Allahü teâlâ ona vahyedip; “Kullarımın arasından ayrılmakta acele ettin. Geri dön, kırk gün daha onları îmâna çağır” buyurdu. Yunus aleyhisselam bu ilâhi emir üzerine kavmine döndü ve onları hak dîne dâvete devam etti. Otuz yedi gün aralarında kaldı. Kavmi yine inanmadı. Bunun üzerine Yunus aleyhisselam “O hâlde üç güne kadar başınıza gelecek azâbı bekleyin. Bunun alâmeti önce benizleriniz sararacaktır” buyurdu ve ilâhî bir emir gelmeden üzüntüyle aralarından ayrıldı.
Yunus aleyhisselamın haber verdiği gün gelince Ninevelilerin benizleri sarardı. Gökyüzü karardı. Feryad ve figâna başladılar… O zaman Allahü teâlâ kalplerine pişmanlık hissini verdi ve Yunus aleyhisselama îmân ettiler. Allahü teâlâ tövbelerini kabul edip, azâbı üzerlerinden kaldırdı…
Nineve halkı sevinç içinde Hazreti Yunus’u aramaya başladılar…
Yunus aleyhisselam Dicle Nehri kenarına gitmişti. Fakat buraya Allahü teâlâdan emir almadan gelmişti. Orada yolcularla dolu olan bir gemiye bindi. Gemi bir müddet seyrettikten sonra durdu.
Gemidekiler “Aramızda bulunan bir suçlu yüzünden gemi yürümüyor” dediler. Durumu uğursuzluk kabul edip “Burada efendisinden kaçan bir kul vardır. Kur’a atalım o meydana çıkar!” diye söyleştiler…
Onların âdetleri kur’a kime isâbet ederse onu cezâ olarak denize atmaktı. Üç defa Kur’a çektiler. Üçü de Yunus aleyhisselama çıktı. O zaman Yunus aleyhisselam bunun kendisi hakkında ilâhi bir imtihan olduğunu kabul edip tevekkülle; “O âsi kul benim!” dedi. Gemidekiler Yunus aleyhisselamı denize attılar. Yunus aleyhisselamı bir balık yuttu ve denizin derinliklerinde kayboldu…
Yunus aleyhisselam, “Lâ ilâhe illâ ente sübhâneke inni küntü minezzâlimîn (Senden başka hiçbir ilâh yoktur. Seni bütün noksanlıklardan tenzih ederim. Gerçekten ben haksızlık edenlerden oldum.” (Enbiya sûresi 87)” duasına devam etti. Bu duası ve tesbihi onun kurtuluşuna sebep oldu…
Balık onu çıkarıp sâhile bıraktı… Allahü teâlâ ona vahyedip kavmine dönmesini ve onların tövbesini kabûl ettiğini bildirmesini emretti.
Yunus aleyhisselam kavmine gitti. Nineve halkı kendisinden özür dilediler. Kavmi mesut ve iyilik üzere oldular…
Yunus aleyhisselam seksen üç yaşında ibâdet hâlindeyken Nineve’de vefat etti. Vefât ettiği yer hakkında başka rivâyetler de vardır…