Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerinden. Künyesi Ebü’l-Hasen, lakabı Zeynüddîn’dir. Fıkıh, usûl, kırâat, nahiv, edebiyat ilimlerinde âlim ve şâirdir. 681 (m. 1282) senesinde Musul’da doğdu. 755 (m. 1354) senesinde Musul’da vefât etti. İbn-i Şeyh-ül-Uveyne ismiyle de tanınmıştır. Uveyne, pınarcık ma’nâsındadır. Bu ismi alması, dedesinin bir işi sebebiyle olmuştur. Dedesi sâlih, evliyâ bir zât olup, Musul dışında kendisine mahsûs bir zaviyede otururdu. Bulunduğu yerde su yoktu. Uzaktan taşınıyordu. Bir gece rü’yâsında, zaviyesinden bir yerde su çıktığını gördü. Uyanınca, rü’yâsında gördüğü yeri kazdı. Oradan, gayet tatlı, nefis bir pınar çıktı. Bu sebeble kendisine Şeyh-ül-Uveyne, torunu olan Zeynüddîn Mûsulî’ye de ondan dolayı İbn-i Uveyne denilmiştir.
Zeynüddîn Mûsulî, Musul’da yetişip, zamanının âlimlerinden ilim öğrendi. Sonra hacca gitti. Kırâat ilmini, Vâsıtî ed-Darir’den öğrendi. Şeyh Şemsüddîn bin Verrâk’dan, “Şâtibiyye’yi okudu. Fıkıh ve usûl ilmini, Seyyid Rukneddîn Esterâbâdî’den, nahiv ilmini; Şemsüddîn il-Muîd, Şemsüddîn Fadlullah el-Hicrî’den ve Mezhebüddîn en-Nahvî’den öğrendi. Usûl kitaplarından ba’zılarını Tâceddîn İbni Baltacı en-Nahvî’den dinledi. Ondan icâzet aldı. Begavî’nin Sünen’inden çoğunu Tâcüddîn Abdullah İbni Meâfi’den dinledi. Hacca gittiğinde, Hicaz âlimlerinden istifâde etti. Dımeşk’a da gidip, orada bulunan âlimlerden ilim aldı. El-Mezâ’dan ve es-Salâdî’den hadîs-i şerîf dinledi. Bağdad’a gidip, orada zamanın âlimleri ile görüşüp istifâde etti. İfâdesi ve ibâresi (yazarak anlatması) gayet güzel idi.
Herkes ondan istifâde edebilirdi. Mert, mütevâzi, fakirlere yardımcı olan bir âlim idi. Kıymetli eserler yazmıştır.
Usûl ilmine dâir olan “Muhtasarı İbn-i Hacîb” adlı eseri ve İbn-i Sâ’âtî’nin, “El-Bedî” adlı eserini şerh etmiştir. Kazvinî’nin Şafiî fıkhının fürû’una dâir “El-Hâviyyis-sagîr” adlı eseri topladı. Sekkâfa’nin “Miftâh-ül-ulûm” adlı eserini şerh etti. İbn-i Mâlik’in “Teshil” adlı eserine ve “Münteh-es-suâl vel-emel fî ilm-il-usûl vel-cedel” adlı esere şerh yazdı.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-7, sh. 77
2) Bugyet-ül-vuât cild-2, sh. 161
3) Şezerât-üz-zeheb cild-6, sh. 178
4) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-10, sh. 136
5) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-3, sh. 43
6) Tabakât-ül-usûliyyîn cild-2, sh. 165
7) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 720
8) Keşf-ül-zünûn sh. 236, 406, 627, 1764, 1856
ZEYNÜDDÎN MÛSULÎ (Ali bin Hüseyn)