Hadîs, târih ve Mâlikî mezhebi âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin Ali bin Muhammed bin Muhammed bin Abdürrahmân’dır. Lakabı Takıyyüddîn, künyesi Ebû Abdullah olup, Takî Fâsî adıyle meşhûrdur. Aslen Faslıdır. 755 (m. 1373) senesinde, Rebî’ul-evvel ayında Mekke’de doğdu. 832 (m. 1429) senesi Şevval ayında Mekke’de vefât etti.
Mekke’de ve Medine’de büyüdü. Kur’ân-ı kerîmi ezberledi. Âdet olduğu üzere bu ezberiyle hatimle namaz kıldı. Yine Nevevî’nin Erbe’în kitabını, Umde ve Elfiye kitaplarını ezberledi. Bu kitapları, Mekke ve Medine âlimlerinin huzûrunda okudu. Mekke ve Medine’de; Şihâbüddîn bin Nâsih, Kâdı Nûreddîn Ali İbin Ahmed, Burhâneddîn bin Ferhûn ve daha birçok âlimden ilim öğrendi. İlim tahsil etmek gayesiyle, birkaç kere Kâhireye gitti, ilk olarak 797 (m. 1394) senesinde gitmiş idi. Burada; Bülkînî, İbn-i Mülakkın, Irâkî, Heyiemî, Tenûhî ve daha başka âlimlerden ilim öğrendi. Yine aynı maksadla birkaç defa Dımeşk’a, Kudüs’e, Nablus’a, İskenderiyye’ye ve daha başka şehirlere, hattâ, Yemen’e bile gitti. Yerrfen’e ilk olarak 805 (m. 1402) senesinde gitmişti. Orada; Abdürrahmân bin Haydar, Şihâbüddîn Ahmed bin Muhammed Dımeşkî ve diğer âlimlerden ilim öğrendi. Irâkî, Cemâleddîn bin Zahîr’den ve Şihâbüddîn bin Hacî’den hadîs ilmi öğrendi. Bu âlimler, ders okutmak için ona icâzet (diploma) verdiler. Fıkıh ilmini; Şerîf Abdürrahmân bin Ebü’l-Hayr Hasenî, Tâceddîn Behrâm ve Zeynüddîn Halef’den öğrendi. Bu âlimler de, fıkıh ilmi okutmak ve fetvâ verme husûsunda ona icâzet verdiler. Burhâneddîn Ebnâsî ve Şemseddîn Kalyûbî’den usûl-i fıkıh ve nahiv dersleri aldı. Takî Fâsî’nin derslerini dinlediği ve icâzet aldığı hocalarının sayısı beşyüz adede uluşmaktadır.
Daha çok hadîs ilmiyle meşgûl oldu. Çok kitap yazdı ve talebe yetiştirdi. İnsanlar ondan çok istifâde ettiler ve hadîs-i şerîf öğrendiler. Fetvâlar verir, müşküleri hallederdi. Mekke, Medine, Kâhire, Dımeşk ve Yemen’de hadîs-i şerîf rivâyet etti ve eserlerini okuttu. Âlimler bile ondan hadîs-i şerîf öğrendiler. Hadîs, siyer ve târih ilimlerinde yed-i tûlâ sahibi idi. Ya’nî çok büyük âlim idi. Hâfızası çok kuvvetli idi. Fıkıh ve fıkıh usûlünü de iyi bilirdi.
İbn-i Hacer, “İnbâ” isimli eserinde, Takî Fâsî hakkında şöyle der: “Latîf, güzel ahlâklı, dînî ve dünyevî işleri iyi bilen bir zât idi. Çok fazla bilgi sahibi ve zekî idi. Herkesle iyi geçinir ve çok tatlı konuşurdu. Tatlı ve hoş sözleriyle insanların gönüllerini hoş ederdi. Mısır, Şam, Yemen ve diğer yerlerde ilim öğrenirken, beraber çok arkadaşlığımız oldu. Onu sever ve hürmet ederdim, ölümüne çok üzüldüm. Vefât ettiğinde, talebeleri arasında onun yerini tutacak seviyede bir âlim yok gibi idi.”
Mekke-i mükerremede, Mâlikî kadılığı vazîfesinde bulundu. Büyük ve küçük birçok eser yazdı. Bunlardan ba’zıları şunlardır: 1-Ikd-üs-Semîn fî târîh-il-beled-il-emîn: Mekke ve Medine tarihini anlatan bu eser, 8 cilddir. 2-Şifâ-ül-garâm bi ahbâr-il-beled-il-harâm, 3-Tuhfet-ül-kirâm bi ahbâr-il-beled il-harâm: önceki eserin özetidir. 4-Muhtasaru tahsîl-il-merâm, 5-El-Muknî min ahbâr-il-mülûk vel-hulefâ, 6-Zeylü kitâb-in-nübelâ liz-Zehebî, 7-Muhtasaru hayât-il-hayavân lid-Demîrî, 8-Sumt-ül-Cevâhir-il-fâhir. Bu eser bir cild olup, Peygamber efendimizin ( aleyhisselâm ) hayâtını anlatmaktadır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-8, sh. 300
2) El-A’lâm cild-5, sh. 331
3) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-7, sh. 18-20
4) Şezerât-üz-zeheb cild-7, sh. 199
5) Neyl-ül-İbtihâc sh. 304
6) İnbâ-ül-gumr cild-3, sh. 429
TAKÎ FÂSÎ (Muhammed bin Ahmed)