Mekke-i mükerremede yetişen tarihçi ve Şafiî mezhebi âlimlerinden. İsmi, Ali bin Abdülkâdir’dir. Sevgili Peygamberimizin soyundandır. Taberî diye meşhûr olmuştur. Doğum târihi kesin olarak bilinmemekte olup, Mekke-i mükerremede doğdu. 1070 (m. 1659) senesinde Mekke-i mükerremede vefât etti. Muallâ kabristanında defnedildi.
Mekke-i mükerremede küçük yaşında ilim tahsiline başladı. İlk öğrenimini babasından gördü. Kur’ân-ı kerîmi ezberledi ve tecvid ilmini öğrendi. Zamanının âlimlerinin ders meclislerinde bulunup, aklî ve naklî ilimleri tahsil etti. Sistemli ve düzenli bir eğitim ve öğretimden sonra, yüksek ilmî derecelere ulaştı. İlim öğretmeye ve ders vermeye başladı. Dînî konularda kendisine sorulan sorulara cevap vermekle ve fetvâ vermekle meşgûl oldu. Bu sırada birçok kıymetli eserler te’lîf etti.
Ali bin Abdülkâdir et-Taberî, fazilet ve güzel ahlâk sahibi, zekî, ileri görüşlü, aklî ve naklî ilimlerde derin âlim idi. Târih ilminde özel ihtisası vardı. Mekke târihi ve meliklerle ilgili geniş incelemeleri vardır. Güzel söz ve şiir söylemek husûsunda mahir idi. 224 (m. 839)’de Taberistan’da doğup, 310 (m. 923)’da Bağdad’da vefât eden “Târih-ül-Ümem” kitabının sahibi Ebû Ca’fer Muhammed bin Cerîr Taberî ile bu Taberî’yi karıştırmamalıdır.
Yazmış olduğu kıymetli eserlerden ba’zıları şunlardır: 1- Târih-ül-mekkî: Mekke-i mükerreme şehrinin, Harem-i şerîfin, Kâ’be-i muazzamanın ve Harem-i şerîf içinde bulunan diğer kısımların tarihçesini bildiren bir eserdir. 2- Terâcîm-ül-Hulefâ vel-mülûk: Hazreti Ebû Bekr Sıddîk’dan müellifîn zamanına kadar olan sultan ve melikleri içine almaktadır. 3- El-Ahvâl-ül-mualleme fî vukû-i Kâ’bet-il-muazzama, 4- Tuhfet-ül-kirâm 5-El-Cevâhir-ül-munazzama bi-fazîlet-il-Kâ’bet-il-muazzama, 6- Risâletün fî beyân-il-İmâret-il-vâkia: 1039 senesinde Kâ’be-i muazzamanın yıkılmasından sonra, 1045 senesindeki ta’miri, kapısının değiştirilmesi ve tarihçesinden bahseder. 7- Şerh-üs-sudûr ve tenvîr-ül-kulûb fil-a’lâm-il-mükeffire lil-müteehhir vel-mütekaddim min-ez-zünûb, 8- Şinn-ül-gâre alâ mâini-i nasb-is-sitâre lü-Kâ’be, 9- Fevâid-ün-neyl bi fedâil-il-hayl.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-7, sh. 126
2) Hulâsat-ül-eser cild-3, sh. 161
3) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 759
4) El-A’lâm cild-4, sh. 301
5) İzâh-ül-meknûn cild-1, sh. 57, 114, 256, 380 cild-2, sh. 45, 58, 211
TABERÎ