Fıkıh âlimlerinden. Künyesi Ebü’l-Meâlî, lakabı Allâme Ebü’l-Meâlî’dir. 505 (m. 1111) senesinde Nişâbûr’da doğdu. 578 (m. 1182) senesinde Şam’da vefât etti. Şafiî mezhebi fıkıh âlimidir. Fıkıh ilmini, İmâm-ı Gazâlî hazretlerinin talebelerinden olan Muhammed bin Yahyâ’dan, babasından, Ömer es-Sultan’dan, İbrâhim el-Merverrûzî’den öğrendi. Ebû Nasr bin Üstâd Ebû Kâsım el-Kuşeyrî’den rivâyette bulundu. Hibetullah es-Seyyidî’den, Abdülcebbâr Beyhekî’den ve diğer âlimlerden hadîs-i şerîf dinledi.
Daha küçük yaşta iken ilimde çok ilerledi. Tahsilini tamamladıktan sonra, Nişâbûr’da Nizamiye Medresesi’nde bir müddet ders verdi. Sonra Bağdad’a gitti. Bağdad’da büyük bir alâka gördü. Bağdad’dan Şam’a geçip bir müddet de orada ikâmet edip, Mucâhidiyye Medresesi’nde ders verdi. Ebü’l-Feth Nasrullah el-Mıssîsî’nin vefâtından sonra, Gazâliyye zaviyesinde ders verdi. Bundan sonra Haleb’e gitti. Orada Nûreddîn ve Esedüddîn tarafından yaptırılan iki medresede ders verdi. Sonra Bağdad’a gitti. Bağdad’dan da Hemedân’a gidip, bir müddet orada ders verdi. Burdan da Şam’a gitti. Şam’da yerleşip, Gazâliyye ve Carûhiyye medreselerinde ders verdi. Orada Şafiî mezhebinin en başta gelen âlimi oldu. Bu vasfından dolayı, hilâfet merkezi Bağdad’a elçi olarak gidip döndü. Kendisinden Ebü’l-Mevâhib bin Sasrî, Ebü’l-Kâsım bin Sasrî, Tâcüddîn Abdullah İbni Hammureyh ve diğer birçok zât ilim alıp, rivâyette bulunmuş ve pekçok kimse ondan icâzet almıştır. Bir mescid yaptırdı ve kitaplarını Şam’da Adîliyye Medresesi kütüphânesine vakfetti, bağışladı. Kabri, Sufiyye kabristanının batısında bir türbededir. Edîb, vâ’iz ve sâlih bir zât idi. Fıkıh ilmine dâir “El-Hâdis” adında bir eseri vardır. Muhtasar (kısa) ve son derece faydalı bir eserdir. Bu eseri Behâ el-Kaftî şerh etmiştir. Bundan başka Selâhaddîn-i Eyyûbî için hazırladığı ve bir müslümana lâzım olan i’tikâd bilgilerini anlatan bir eseri daha vardır. Selâhaddîn-i Eyyûbî, onun yazdığı bu bilgileri çocuklarına küçük yaşta öğretip, ezberletmiştir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-12, sh. 230
2) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-7, sh. 297
3) Vefeyât-ül-a’yân cild-5, sh. 96
4) El-Bidâye ven-nihâye cild-12, sh. 312
5) Şezerât-üz-zeheb cild-4, sh. 263
6) Tabakât-üş-Şafiiyye (Esnevî) cild-2, sh. 498
7) Keşf-üz-zünûn sh. 2026
8) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 429
9) Tabakât-ül-müfessirîn (Dâvûdî) cild-2, sh. 319
10) Tezkiret-ül-huffâz cild-4, sh. 1341
MES’ÛD BİN MUHAMMED TURAYSÎSÎ NİŞÂBÛRÎ