Mâlikî mezhebi âlimlerinden. İsmi, Ali bin Muhammed bin Muhammed bin Halef bin Cibril’dir. Hadîs, nahiv ve lügat ilimlerinde âlim olan Menûfî’nin lakabı Nûreddîn, künyesi, Ebü’l-Hasen’dir. Şâzilî tarikatına mensûb idi. 857 (m. 1453) senesi Ramazan ayında doğdu. 939 (m. 1532) senesi Safer ayında, Kâhire’de vefât etti.
Zamanın büyük âlimlerinden olan Nûreddîn; Senhûrî, Şihâbüddîn bin Akta’, Abdülkâdir bin Takıyyüddîn, Abdülganî bin Takıyyüddîn ve Sirâcüddîn Ömer Netâî’den fıkıh ilmini öğrendi. Nahiv ve diğer ilimleri de; Nûreddîn Feyûmî, Zeynüddîn Abdürrahmân Enfâsî, Takıyyüddîn Hısnî, Şemseddîn Cevcerî, Kemâleddîn bin Ebî Şerîf ve Şihâbüddîn Sayrafî’den öğrendi. Hadîs-i şerîf hafızlarının sonuncularından olan büyük âlim Celâleddîn Süyûtî’den hadîs-i şerîf dinledi. Bunlardan başka Şerîf Nûreddîn Semhûdi, Zeynüddîn Abdülkâdir bin Şa’bân Şemseddîn Senbâvî, Hâfız Deymî, Abdülganî Heytemî, Abdüddâim Ezberi, Sirâcüddîn Nesâî ve oğlu Şemseddîn’in de derslerine uzun müddet devam etti. Bilhassa fıkıh ve hadîs ilimlerinde zamanının âlimlerinden oldu.
Menûfî’nin hayâtı hakkında kaynaklarda fazla bilgi verilmemektedir. Hayâtını ilim öğrenmek, ilmî kitapları müzâkere etmek ve kitap yazmakla geçirdi. Yazdığı kıymetli eserlerden bir kısmı şunlardır: 1- Umdet-üs-sâlik alâ mezhebi Mâlik ve bunun muhtasarı (özeti):
Mâlikî mezhebine göre yazılmış bir fıkıh kitabıdır. Esmâ-ül-müellifîn’de bu kitap, el-Mürid-üs-sâlik alâ mezheb-il-İmâm Mâlik adıyla geçmektedir. 2- Tuhfet-ül-musallî ve şerhi Gâyet-ül-emânî, 4- Tahkîk-ül-mebânî, 5- Tavdîh-ül-elfâz vel-me’ânî, 6- Telhîs-üt-tahkîk, 7- El-Feyz-ür-Rahmânî, 8-Kifâyet-üt-tâlib-ir-Rabbânî, (Üçüncü, dördüncü, yedinci ve sekizinci eserleri, İbn-i Ebî Zeyd Kayravânî’nin Risale adlı eserinin şerhidir.) 9- Şerh-ül-hutbe vel-akîde, 10- Şerh-ül-Kurtubiyye, 11-Mukaddemet-ül-izziyye fî fıkh-il-Mâlikiyye, 12- Menâsik-ül-hac, 13-El-Vesâil-üs-seniyye minelmekâsıd-is-Sehâviyye vel-Câmi’ vez-ziyâdet-il-Esyûtiyye: Hadîs ilmine dâir bir eserdir. 14- Şifâ-ül-alîl fî lügati Halîl, 15- El-Cevheret-ül-ma’neviyye alel-Âcurûmiyye: Nahiv ilmine dâir bir eserdir. 16- Hadîs-i Erbe’în, 17-Siyânet-ül-Kârî anilhatâ vellahni fil-Buhârî, 18- Me’ûnet-ül-Kârî, Şerh-ül-Buhârî, 19- Şerhu Müslim, 20-Şerhu Tergîb-il-Münzirî, 21- En-Necât fil-Ezkâr fî amel-ü-leyli ven-nehâr, 22-Şerh-ül-akâid lit-Teftâzânî, 23- El-Vikâye fit-tecvîd, 24- Şerh-ül-medhal fil-me’ânî vel-beyân, 25- Necât-ül-mükellefîn, 26- Hidâyet-ül-küffâr, 27-Şerhu menâzil-is-sâirîn, 28-Ravdat-ül-müteabbidîn.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-7, sh. 230
2) Neyl-ül-İbtihâc (Dîbâc kenarında) sh. 212
3) El-A’lâm cild-5, sh. 11
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 743
MENÛFÎ (Ali bin Muhammed)