Osmanlı âlimlerinden. Yüzyedinci Osmanlı şeyhülislâmıdır. İsmi Menmed Sa’deddîn olup, müderris Abdülhamîd Efendi’nin oğludur. Peygamber efendimizin ( aleyhisselâm ) temiz soyundan olup, Şeyhülislâm Hoca Sa’deddîn Efendi’nin torunlarındandır. 1213 (m. 1798) senesinde İstanbul’da doğdu. 1283 (m. 1866) senesinde İstanbul’da vefât etti. Fâtih Câmii’nde cenâze namazı kılındıktan sonra, Üsküdar’da Karacaahmed kabristanına defnedildi.
Zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimeri tahsil edip yükseldikten sonra, kadılık mesleğini tercih etti. Anadolu’nun birçok yerlerinde adâlet ve doğruluk üzere kadılık yaptı. Allahü teâlânın dîninin emirlerini yerine getirmek ve yasaklarından sakındırmak husûsunda çok gayret sarf etti. Aydın ilinde kadılık yaparken Kütahya’ya gönderildi. Daha sonra Manisa kadılığına ta’yin edildi. Manisa’da birkaç sene kaldıktan sonra vazîfeden alındı. Bir müddet devlet me’mûriyetinden uzak kaldıktan sonra, 1255 (m. 1839) senesinde, “Tanzîmât-ı Hayriye” ilân edilince, Aydın muhassıllığına (vergileri tahsil eden me’mûr) ta’yin edildi. 1257 (m. 1841) senesinde eyâlet teşkilâtında yapılan değişiklikte, defterdarlık idâresinin kurulması lüzumu ortaya çıktığından, İstanbul’a da’vet edilerek, mâliye bakanlığı başkâtipliği ile birlikte, zirâat meclisi üyeliğine ve evicâf müfettişliğine getirildi. 1262 (m. 1845) senesinde eski me’mûriyetleri üzerinde kalmak üzere “Hâriç” pâyesiyle, hudut tesbiti ve ba’zı müşkil mes’elelerin halli için Osmanlı-Rus sınırında ve Batum yakınlarında bulunan Çürüksu’ya gönderildi. Oradan Trabzon’a evkaf müfettişliğine nakledildi. 1262 (m. 1845) senesinde Mekke-i mükerreme payesine nail oldu. Sekiz sene müddetle yaptığı müfettişlikten sonra, başarılı çalışmaları üzerine, 1270 (m. 1853) senesinde İstanbul pâyesiyle taltif edilip, “Meclis-i muhâsebe-i mâliye” üyeliğine ta’yin edildi. 1272 (m. 1855) senesinde Anadolu kadıaskerliği payesine kavuştu. 1274 (m. 1857) senesinde “Meclis-i Vâlâ” üyeliğine ta’yin edildi. Şeyhülislâm Mehmed Ârif Efendi’nin vefât üzerine, 1275 (m. 1858) senesinde şeyhülislâmlık makamına getirildi. 4 yıl 10 ay 27 gün bu makamda kaldıktan sonra, 1280 (m. 1863) senesinde vazîfeden ayrılarak, kendi evine çekilip ibâdet ve tâatle meşgûl oldu. Bu sırada tutulduğu hastalıktan kurtulamayarak vefât etti.
Mehmed Sa’deddîn Efendi, âlim, fâzıl, doğruluk ve adâletten ayrılmayan, açık sözlü ve mert konuşan bir zât idi. Cömert ve kerem sahibi olup, birçok hayır eserleri bırakmıştır. Aksaray Sofular mahallesindeki Şeyh Ömer Câmii’nin minberini yaptırmışdı. Kaynaklarda eseriyle ilgili bilgiye rastlanmamıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Devhat-ül-meşâyıh sh. 122
2) İlmiye salnamesi sh. 592
3) Kâmûs-ül-a’lâm cild-4, sh. 2568
MEHMED SA’DEDDÎN EFENDİ