Hadîs, târih, tasavvuf ve Şafiî mezhebi fıkıh âlimi. Künyesi Ebû Muhammed olup ismi, Mahmûd bin Muhammed bin Abbâs bin Arslan’dır. 492 (m. 1099) yılında Harezm’de doğdu. Harezmî ve Abbasî nisbet edildi. Dîn-i İslâmı insanlara açıklayıp öğrettiği için Müzhirüddîn lakabı verildi. 568 (m. 1173) yılında Harezm’de vefât etti.
Küçük yaşta babası ve dedesinden aldığı derslerle ilim tahsiline başlayan Ebû Muhammed Abbasî, Harezm’de, babası Muhammed bin Abbâs’tan ve dedesi Abbâs bin Arslan’dan ve İsmâil bin Ahmed Beyhekî’den ilim öğrendi. Daha sonra Merv’e gitti. Muhammed bin Abdullah Hafsâvî’den, Semerkand’da Ahmed bin Abdülvâhid’den, Buhârâ’da Muhammed bin Ali Mutahhirî’den, Bağdad’da İbn-i Tulleyye Ahmed bin Ebî Gâlib bin Ahmed’den, hadîs-i şerîf öğrenip ilim tahsil etti. Hasen bin Mes’ûd Begavî’den fıkıh ilimlerini öğrendi. Hadîs ilminde âlim oldu. Peygamber efendimizin ( aleyhisselâm ) yolunu, Eshâb-ı Kirâm ve Selef-i sâlihînin hayatlarını iyi bilirdi. Târih ilminde mahirdi. Tasavvufta yüksek makamlara erişti. Şafiî mezhebine göre fetvâ verirdi. Dört mezhebin fıkıh bilgilerinin inceliklerine vâkıf oldu.
Bağdad’a gitti. Orada yerleşti. Nizamiye Medresesi’nde hadîs ilmi öğretti. Câmilerde va’z ve nasihatlerde bulunur, Allahü teâlânın emir ve yasaklarını öğretmeye gayret ederdi. Harezm’e dönüp, orada yerleşti. Birçok talebe yetiştirdi. Kıymetli eserler yazdı. Allahü teâlânın rızâsı için çalışır, vaktini O’nun rızâsına muhalif hiçbir işe harcetmezdi. Selef-i sâlihînin hâl ve hareketlerini aynen yapmaya çalışır, onların insanlara yaptığı muâmelelerinin aynısını uygulardı. Güler yüzlü, tatlı dilli, çok merhametli idi. Kendi evini ilim meclisi yaptı. Harezm’de herkes ondan birşeyler öğrendi. Yûsuf bin Mukallid ve Ahmed bin Târûk onun talebelerindendi.
Pek kıymetli kitaplar yazdı. Bunlardan “Târih-i Harezm”i ile Şafiî mezhebi fıkıh bilgilerini ihtivâ eden “El-Kâfî”si meşhûrdur.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Sübkî) cild-7, sh. 289
2) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Esnevî) cild-2, sh. 352
3) Mu’cem-ül-müellifîn cild-12, sh. 172
MAHMÛD ABBÂSÎ HAREZMÎ