Hanefî mezhebinin meşhûr fıkıh âlimlerinden. Künyesi, Ebû Musa’dır. Doğum târihi bilinmemektedir. 221 (m. 836) senesinde Basra’da vefât etti. Fıkıh ilmini Muhammed bin Hasen eş-Şeybânî’den (İmâm-ı Muhammed) öğrendi. İsmail bin Ca’fer’den, Hüşeym’den, Yahyâ bin Zekeriyya bin Ebî Zaîde’den ve İmâm-ı Muhammed’den hadîs-i şerîf işitip, rivâyet etmiştir. Kendisinden ise, Hasen bin Selâm es-Sevâk, hadîs-i şerîf rivâyetinde bulunmuştur. Hadîs ilminde hafız derecesinde idi. Basra’da 20 sene kadılık yaptı. Îsâ bin Ebân’ın yetiştirdiği meşhûr âlimlerden biri de Ebû Hâzım’dır. Bu zât da, meşhûr fıkıh âlimi İmâm-ı Tahâvî’nin hocasıdır. Hilâl bin Yahyâ şöyle demiştir: “Îsâ bin Ebân, kadılıkta zamanının en üstün fıkıh âlimi idi.” Kâdı Ebû Hazm da şöyle demiştir: “Îsâ bin Ebân’ın bir benzerini görmedim. Onun gibi olmayı çok arzu ederdim. Muhammed bin Semâa ona ilimde çok benzeyen bir âlimdi. Birbirlerine karşı, mütevâzi iki meşhûr fıkıh âlimi idiler. Arkadaşlıkları o derecede idi ki, bu husûsta tam bir sadâkat gösterirlerdi. Ben böyle iki fıkıh âlimi daha görmedim.”
Îsâ bin Ebân, fıkıh ve hadîs ilmiyle ilgili eserler yazmıştır. Bu eserleri şunlardır: 1. İsbât-ül-kıyas, 2. İctihâd-ür-rey, 3. El-Câmî, 4. El-Huccet-üs-sagîra, 5. Kitâb-ül-hac, 6. Kitâb-ül-ilel, 7- Şehâdât.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Târîh-i Bağdâd cild-11, sh. 157
2) El-Fevâid-ül-behiyye sh. 151
3) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 806
4) Mu’cem-ül-müellifîn cild-8, sh. 28
5) El-A’lâm cild-5, sh. 100
6) Brockelman sup cild-1, sh. 950
7) Tabakât-ül-fukahâ sh. 32
ÎSÂ BİN EBÂN