Hadîs âlimlerinin büyüklerinden. İsmi, Muhammed bin Yûsuf bin Muhammed bin Ebî Yeddâs el-Berzâlî el-İşbilî el-Endülüsî olup, künyesi Ebû Abdullah ve lakabı Zekiyyüddîn’dir. İlmüddîn el-Berzâlî’nin oğludur. İlim tahsili için çok seyahatler yapmış olmasına nisbetle, kendisine Cevval de denilmiştir. Zamanında bulunan hadîs âlimlerinin en üstünlerinden olmasına nisbetle de, kendisine Muhaddis-üş-Şâm denilmiştir. 577 (m. 1181) senesinde doğdu. 686 (m. 1239)’da Ramazan ayının 14. günü Hama’da (Başka bir rivâyette Şam’da) vefât etti.
İbn-i Yeddâs, Endülüs’te bulunan meşhûr kabilelerden Berzâl kabilesine mensûptur. Orada yetişti. 620 (m. 1123) senesinde hacca gitti. Memleketine dönmeyip, ilim tahsili ile meşgûl oldu. Âlimlerin sohbetlerinde bulunup, onlardan dinlediklerini yazdı. Bu yolda çok seyahatler yaptı. Çok çeşitli yerlere giderek, oralarda bulunan meşhûr âlimler ile görüştü. Hicaz, Mısır, Şam, İsfehan, Horasan, Cezire, Haleb, Nişâbûr, Hirat, Hemedan, Bağdad, Harran, İrbil, Musul ve başka yerlere gidip âlimlerin sohbetlerinde bulundu. İbn-ül-Müfâddal, Zâhir bin Rüstem, Yûnus el-Hâşimî, Kindi, Abdülmu’ız el-Bezzâz ve başka âlimlerden ilim öğrendi. Ebû Hâmid bin es-Sâbûnî, Ömer bin Ya’kûb el-İrbilî, Ebü’l-Mecd, İbn-ül-Adîm, Cemâleddîn Muhammed bin Vâsıl, Ebü’l-Fadl İbni Asâkir, Muhammed bin Yûsuf ez-Zehebî ve başka âlimler de ondan ilim öğrenip rivâyette bulundu.
İbn-i Yeddâs’ın ( radıyallahü anh ) aklı ve zekâsı çok yüksek idi. İlmi pekçok idi. Bununla beraber, çok tevâzu sahibi idi. Herkese tebessüm eder, tatlı dil, güler yüz gösterirdi. Herkese faydalı olurdu. Kendisinden birşey istiyenlere fazlası ile vermeye çalışırdı. Daha çok Şam’da ikâmet etti. Orada kendisine çok alâka gösterilirdi. Fülûs Câmii’nde imamlık yaptı:
Zekiyyüddîn el-Münzirî onun için diyor ki: “Çok ilim öğrendi, öğrendiklerini yazardı. Böylece çok şey yazdı, öğrendiklerini yazmakla kalmaz, aynı zamanda ezberlerdi ve bunları çok güzel müzâkere ederdi. Biz, Kâhire’de İbn-ül-Müfaddal’ın yanında kendisiyle çok sohbet ettik. Birbirimizden çok şeyler işittik.
İbn-i Yeddâs’ın ( radıyallahü anh ), Mu’cem-ül-kebîr, Kitâb-ül-erba’în et-Tıbbiyye ve başka isimlerde kitapları vardır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-12, sh. 135
2) Şezerât-üz-zeheb cild-5, sh. 182
3) Tezkiret-ül-huffâz cild-4, sh. 1423
4) El-A’lâm cild-7, sh. 150
5) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 113
6) İzâh-ül-meknûn cild-2, sh. 509
İBN-İ YEDDÂS EL-BERZÂLÎ (Muhammed bin Yûsuf)