Hadîs ve Hanbelî mezhebi fıkıh âlimi, vâ’iz. Künyesi, Ebû Abdullah olup ismi, Muhammed bin Osman bin Abdullah’tır. Aslen Ukberalıdır. Bağdad’da Zaferiyye mahallesinde 538 (m. 1143) yılında doğdu. Doğum yerine nisbetle Zaferi ve Bağdadî denildi. İbn-i Ukberî diye tanındı. 599 (m. 1203) yılında Bağdâd’da vefât etti. Cedîde kabristanına defn edildi.
Küçük yaşta Kur’ân-ı kerîmi ezberleyip temel din bilgilerini öğrenen Ebû Abdullah bin Ukberî, kırâat ilmini rivâyetleriyle birlikte Ebû Bekr bin Bâkıllânî ve Abdullah bin Bekrân Dâhirî’den öğrendi. Ebü’l-Berekât Enbârî ve Ebû Muhammed bin Haşşâbî’den Arabî ilimleri öğrendi. Ebü’l-Ferec Abdurrahmân bin Cevzî’den Hanbelî mezhebi fıkıh bilgilerini ve yazmış olduğu eserlerin bir kısmını okudu. Ebü’l-Abbâs Ahmed bin Muhammed, Abdülhak bin Abdülhalık bin Yûsuf ve daha birçok âlimden hadîs-i şerîf dinleyip ilim tahsil etti. Peygamber efendimizin ( aleyhisselâm ) ve Selef-i sâlihînin hâllerini ve sözlerini ezberledi. Onların örnek ahlâkıyla ahlâklandı. Halleriyle hallendi. Hadîs ilminde ve Hanbelî mezhebi fıkıh bilgilerinde âlim oldu. Önceleri Cum’a günleri uzun müddet va’z ederdi. Daha sonra evine kapanıp sadece namaz vakitlerinde dışarı çıkar oldu. Sık sık kabirleri ziyâret ederdi. İnsanlarla lüzumu kadar görüşür, yalnız kalmaktan hoşlanırdı. Vaktini, ilim öğrenmek ve öğretmekle geçirir, diğer zamanlarda da ibâdetle meşgûl olurdu.
Pekçok talebe yetiştirdi. Birçok kıymetli eser yazdı. Bu eserlerinden, âlimlerin hayatları ve örnek yaşayışlarıyla ilgili “Mu’cem”i, bilinen yegâne kitabıdır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tabakât-ı Hanâbile (zeyli) cild-1, sh. 435
2) Şezerât-üz-zeheb cild-4, sh. 343
3) Mu’cem-ül-müellifîn cild-10, sh. 284
4) El-A’lâm cild-6, sh. 261
İBN-İ UKBERÎ (Muhammed bin Osman)