Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Ahmed bin Sadaka bin Ahmed bin Hüseyn bin Abdullah bin Muhammed bin Muhammed’dir. Lakabı Şihâbüddîn, künyesi Ebü’l-Fazl’dır. Babası, kıymetli ma’den ve eşyalar satmakla meşgûl olduğu için, İbn-i Sayrafi diye meşhûr olmuştur. 829 (m. 1426) senesinde doğdu. 905 (m. 1500) senesinde vefât etti. Annesi ona hâmile olduğu zaman, çok garîb ve ilgi çekici rü’yâlar görürdü. İbn-i Sayrafi hazretlerinin dedesi, âlim ve Kur’ân-ı kerîmi yedi kırâat üzere okuyan bir zât idi. Babası ise beldesinin zengin tüccârlarından idi. Haret-üz-Zevîle denilen yerde yerleşti ve bir mescid bina ettirip, birçok vakıflar bırakmış idi.
İbn-i Sayrafi hazretleri, Haret-üz-Zevîle denilen yerde büyüdü, dokuz yaşında iken Kur’ân-ı kerîmi ezberledi. Umde adlı eseri, Şâtıbî’nin iki eserini, tecvîdle ilgili Cezerî metnini, hadîs ve nahiv ilimlerine dâir Elfiye adlı iki eseri, Tenbîh, Cem’ul-Cevâmî’, Telhîs-ül-Miftâh adlı eserleri, Hâvî’yi, Bürde ve Bânet Suâd kasidelerini ezberledi. 845 (m. 1441) senesinde evlendi. Anne ve babasıyla birlikte hac ibâdetini yerine getirdikten sonra, 848 (m. 1444) senesinde memleketine döndüğü zaman, tekrar ilim tahsiline yöneldi. Kırâat ilmini; Zeynüddîn Tâhir, Nûreddîn Belbesî, Şümûs Ebû Abdülkâdir ed-Darir el-Ezherî, İbn-ül-Attâr, İbn-i Mûsâ Hanefî, Şihâbüddîn İskenderi, Tâcüddîn bin Temriyye, Alâüddîn Kalkaşendî, Zeynüddîn bin Iyâş gibi zâtlardan okudu. Aruz ilmini; Şihâbüddîn Havvâs, İbşitî ve başka âlimlerden öğrendi. Ferâiz ve hesâb ilmini; Bûtîcî, Şihâbüddîn Şermesâhî’den okudu. Astronomi, cebir, geometri, hikmet ve Arabî ilimleri; Havvâs, Kalkaşendî ve Zeynüddîn Tâhir’den öğrendi. Sarf ve hadîs ilmini İbn-i Hacer el-Askalânî’den tahsil edip, yine İbn-i Hacer el-Askalânî, Aynî, Dîrî gibi zâtlardan hadîs-i şerîf dinledi.
Zamanındaki diğer âlimlerden; fıkıh, tefsîr usûlü ve hadîs usûlü, me’ânî, bedî’, mantık ve tasavvuf ilimlerini tahsil etti. Fıkıh ilmini tekrar Zeynüddîn bin Iyâş’tan okudu. Ondan Mahallî’nin usûlünü Cem’ul-Cevâmî’ şerhini, Minhâc-ül-Feri şerhini okuyup, aklî ilimleri ise Kâfıyecî, Şirvânî gibi zâtlardan öğrendi.
Mekke-i mükerremede tasavvuf ilmini Abdülmu’tî Magribî’den öğrenip, Kâhire’de Ebü’l-Feth bin Ebü’l-Vefâ hazretlerine talebe olup yüksek derecelere kavuştu. Kalkaşendî, Bûtîcî. Menâvî gibi âlimlerden uzun müddet fıkıh ilmini tahsil etti. Güzel yazı yazma husûsunda gayret sarf edip, çeşitli yazı şekillerini İbn-i Hassân’dan öğrendi. Bu sırada mektepde derslere devam eden arkadaşlarından Türkçeyi öğrendi.
Âlim, fâzıl, çok zekî, güzel konuşan, sür’at-i intikâle sâhib bir zât olan İbn-i Sayrafi hazretleri, ders okutmak ve fetvâ vermek üzere icâzet alıp, fetvâ ve ders okutmakla meşgûl oldu. Taybersiyye Câmii’nde İmâm olduğu zaman hadîs dersi okuttu. Onun huzûrunda imamlar toplanıp ders okurlardı. Mekke-i mükerremede ve Kâhire’de ondan birçok faziletli ve seçilmiş kimseler ders alıp istifâde ettiler. Necmüddîn bin Fehd onun ders halkasında yetişen kimselerdendir. Bir müddet Menâvî’nin yerine Kâhire’de kadı vekîlliği yaptı. Sâlihiyye’de ikâmet edip insanlara va’z ve nasihat vermekle ve ders okutmakla meşgûl oldu. Başlangıçta Sâlihiyyeliler tarafından ona iltifât edilmedi ve birçok sıkıntılarla karşılaştı. Bu süre içinde kendi hâlinde ilim öğretmek ve eser yazmakla meşgûl oldu. Daha sonra Seyhûniyye Medresesi’nde fıkıh ve Berkûkiyye Medresesi’nde tefsîr dersi okuttu.
İlim öğrenmek ve öğretmekten zevk alan İbn-i Sayrafî hazretleri, birçok eserler yazmıştır. Bu eserlerinin başlıcaları şunlardır: 1- Şerh-ut-Tebrîzî fil-fıkh, 2- Şerh-ül-verekâtü fî usûl-il-fıkh, 3- Şerhu Kâfi, 4- Mukaddimetü fil-felek, 5- Kitabetü alâ dîvân-i İbn-i Fâriz, 6-Ünvân-ü me’ânî Nûhbet-ül-fiker fî usûl-il-hadîs, 7- Şerhu Nazm-ül-İrşâd fıl-fıkh-eş-Şâfıî li İbn-i Mahri.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-1, sh. 253
2) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-1, sh. 316
3) Keşf-üz-zünûn sh. 69, 1936
İBN-İ SAYRAFÎ