Hadîs âlimi. İsmi. Yûsuf bin Muhammed bin Ömer bin Ali bin Muhammed bin Hammûye el-Cüveynî olup, künyesi Ebü’l-Muzaffer’dir. İbn-i Hammûye diye meşhûr oldu. Lakabı Fahrüddîn’dir. 582 (m. 1186) senesinde Dımeşk’da doğdu. 647 (m. 1250) senesinde şehîd edildi. Cenâzesi Mısır’da Karâfe kabristanına defnedildi.
İbn-i Hammûye’nin ailesi aslen Nişâbûrludur. Altıncı asrın ikinci yarısından sonra Şam’a, oradan Mısır’a geldiler. Ailesi, âlim kimselerdi, İbn-i Hammûye Şam’da doğdu. Orada ilim ve edeb öğrendi. Mensûr bin Ebi’l-Hasen et-Taberî, Muhammed bin Yûsuf el-Gaznevî ve birçok âlimden hadîs-i şerîf dinledi. İlim öğrenmek için Mısır’a gitti.
İbn-i Hammûye Şam’da doğdu. Orada ilim ve edeb öğrendi. Mensûr bin Ebi’l-Hasen et-Taberî, Muhammed bin Yûsuf el-Gaznevî ve birçok âlimden hadîs-i şerîf dinledi. İlim öğrenmek için Mısır’a gitti.
İbn-i Hammûye, akl-ı selîm sahibi olup, görüşü isâbetli, cesur ve çok cömert idi. Sultan Muhammed bin Muhammed ile görüştü. Sultanın yardım istediği konularda ona yardımcı oldu. Sultan Muhammed’in yerine geçen Sultan Necmüddîn, İbn-i Hammûye’ye sıkıntı verdi ve hapsettirdi. Daha sonra onu hapisten çıkarıp özür diledi ve ordunun başına kumandan ta’yin etti. İbn-i Hammûye, aklı ve ileri görüşlülüğü ile mühim tedbirler alıp herşeyi düzene koydu. Herkesin sevgi ve i’tibârını kazandı. Haçlı ordusu Dimyat üzerine yürüyünce, İbn-i Hammûye, kumandası altındaki ordu ile memleketi müdâfaa için tedbirler aldı. İslâm ordusu ile haçlılar arasında şiddetli muharebeler oldu. İbn-i Hammûye, düşman Mensûra şehrine yönelince, seher vakti orduya hücum emri vererek, dîni için, vatanı için kahramanca çarpıştı. Aldığı kılıç yaraları yüzünden şehîd oldu.
Şöyle anlatılır: “İbn-i Hammûye, daha önce Sultan ile Dımeşk’a gelişinde, âlim ve kâmil bir zât olan el-İmâd en-Nühhâs ona; “Ey Fahrüddîn, kaç gün buradasınız?” diye sorunca. O da; “Bugün son gündür” dedi ve; “Ey Emâdüddîn! Allahü teâlânın Cennette bana, senden daha üstün dereceler vereceğini ümîd ediyorum” buyurdu. Allahü teâlâ, onu yalancı çıkarmıyarak, Mensûre’deki harpte düşmanlara karşı dîni ve vatanı için şehîd oldu.”
İbn-i Hammûye’nin yazdığı eserlerden ikisi şunlardır: “Takvîm-ün-Nedîm ve Akab-ün-Naîm vel-Mukîm”, “Dîvân-ı Şi’r”.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) El-A’lâm cild-8, sh. 8
2) Şezerât-üz-zeheb cild-5, sh. 238
3) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-8, sh. 363
4) El-Bidâye ven-nihâye cild-13, sh. 93
5) Zeyl-i Ravdateyn sh. 184
6) Mu’cem-ül-müellifîn cild-13, sh. 331
7) Keşf-üz-zünûn cild-1, sh. 470
8) Brockelman Sup-1, sh. 490
İBN-İ HAMMÛYE