Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Muhammed bin Hasan bin Ali bin Süleymân bin Ömer bin Muhammed el-Halebî’dir. “İbn-i Emîr Hac” ve “İbn-ül-Müvakkıt” diye tanınırdı. Lakabı “Şemseddîn” idi. 825 (m. 1422) senesinde Haleb’de dünyâya geldi. Orada yetişip, ilimle meşgûl oldu. Kur’ân-ı kerîmi, İbrâhim Küfrâvî ve daha başka âlimlerden okuyup, ezberledi. Küçük yaşta ilim tahsiline başladı. Birçok eserin, ya tamâmını veya onların birer bölümünü ezberlemişti. Nevevî’nin dörtte birini, Ebû Leys Mukaddimesi, Muhtâr, Tasrîf-ül-İzzî Cürcâniyye, Ahîskesî’nin bir bölümü bunlardan ba’zılarıdır. Bunları, memleketinin âlimlerinden Nâsırıyye Câmii’nin Hatîbi’nin oğlu Hâfız Burhâneddîn Şihâbüddîn bin Ressam ve daha başkalarına arz etti. Fıkıh ilmini Alâüddîn-i Malatî’den öğrendi. Nahiv, sarf, me’ânî beyân ve mantık ilimlerini de, Alâüddîn-i Buhârî’nin talebelerinden biri olan Zeyneddîn Âbdürrezzâk’dan tahsil etmişti. Sonra Hama’ya gitti. Orada İbn-ül-Aşkâr’dan hadîs-i şerîf dinledi. Buradan da, Kâhire’ye geçti. Orada Şeyh İbn-i Hacer Askalânî’nin huzûrunda, Şemseddîn Sehâvî’nin ve başkalarının kırâatini dinledi. Ayrıca İbn-i Hacer’den “Elfiye-i Irâkî’nin şerhinden bir bölümünü ve başka eserleri okuyup dinledi. Fıkıh ve usûl-i fıkıh ilimlerini İbn-i Hümâm’dan okudu. Her ilimde, emsalleri arasında çok yükseldi.
İbn-i Hümâm ve diğer âlimler, ders okutması husûsunda ona izin verdiler. Birçok kimse, ondan okumaya başlayıp istifâde etti. Fetvâ da verirdi. Çok kıymetli eserleri vardır. 879 (m. 1474) senesi Receb ayında Haleb’de vefât etti.
Eserlerinin baslıcaları şunlardır: 1-Şerh-ül-muhtâr: İbn-i Mevdûd Mûsulî’nin Hanefî fıkhına dâir yazdığı eserin şerhidir. 2- Bugyet-ül-mühtedî fî şerhi minyet-il-musâllî ve gunyet-il-mübtedî, 3- Dâ’ıyü menâr-il-beyân li Câmi’ıl-Mensekeyni bil-Kur’ân, 4- Zahîret-ül-fakr fî tefsîr-is-sûret-il-asr, 5-Ehâsin-ül-mehâmil fî şerh-il-avâmil, 6-Et-Takrîr vet-tahbîr fî şerh-ıt-tahrîr.
İbn-i Emîr Hac buyurdu ki: “Hocam İbn-i Hümâm; “Müctehid olmayanların, dört mezhebden birini taklîd etmesi lâzımdır” derdi.”
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-11, sh. 274
2) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-9, sh. 211
3) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 208
4) Şezerât-üz-zeheb cild-7, sh. 328
5) Keşf-üz-zünûn sh. 358, 729, 824, 1623, 1829, 1887
6) Fâideli Bilgiler sh. 86
İBN-İ EMÎR HAC (Muhammed bin Muhammed)