Hadîs, kelâm, târih ve Şafiî fıkıh âlimi. İsmi, Hüseyn bin Abdürrahmân bin Muhammed bin Ali bin Ebî Bekr bin Ali Ehdel bin Ömer bin Muhammed bin Süleymân bin Ubeyd’dir. Künyesi Ebû Muhammed, lakabı Bedrüddîn, nisbeti Hüseynî olup, seyyiddir. İbn-i Ehdel diye meşhûrdur. 779 (m. 1377) senesinde doğdu. 789 (m. 1387) târihinde doğduğunu söyleyenler de vardır. 855 (m. 1451) senesi Muharrem ayının dokuzunda, sabahleyin Ebyât-ı Hüseyn’de vefât etti. Öğle namazından sonra cenâze namazı kılınarak, kendi yaptırdığı mescidin yanına defnedildi.
Doğum yeri olan Kahziyye, Yemen’de bir şehirdir. Burada büyüdü. Kur’ân-ı kerîmi ezberledi. Fıkıh ilmini öğrenmeye özel gayret gösterirdi. Daha âkil baliğ olmadan, ilim öğrenmek için Murâva’a’ya gitti. Fakîh Ali bin Adem Zeyla’î’den fıkıh ilmi öğrendi. Ondan “Hâvî” fıkıh kitabını okudu. Birçok fıkıh kitaplarını mütâlâa etti. 798 (m. 1396) senesi Receb ayında, Ebyât-ı Hüseyn’e gitti. Orada Muhammed bin İbrâhim el-Hırdî ve Nûreddîn Ali bin Ebî Bekr el-Ezrak gibi büyük âlimlerden fıkıh ilmi öğrendi. Bilhassa bu zâtın derslerine çok zaman devam ederek, ondan me’zûn oldu. Fetvâ verme icâzeti aldı. Nûreddîn Ali bin Ebî Bekr, Yâfiî’den ilim öğrenen âlimlerdendir. El-İmâm Muhammed bin Nûreddîn el-Mevziî’den de ilim aldı. Buradan Zebîd şehrine gitti. Risâle-i Kuşeyrî’yi İbn-i Radâd’dan okudu. Ali bin Ömer el-Kureşî’den, İbn-i Atâullah’ın “Letâif’ kitabını ve başka kitapları dinledi. Kâdı Cemâlüddîn Abdullah bin Muhammed Nâşirî ve onun babasının derslerine uzun zaman devam etti. Usûl-i fıkıh’da Cemâlüddîn’den “El-Lüm’a” kitabını okuyanlardandır. Yine Fakîh Ebû Bekr el-Hâderi’den de ilim tahsil ederek, ondan çok şeyler öğrendi. Muhammed bin Zekeriyya’dan nahiv ilmi öğrendi. Birçok âlimden kelâm ilmi tahsil etti. Birkaç kere hacca gitti. Ba’zılarında, Mekke’de Harem-i şerîf civârında ikâmet ederdi. Mekke’de; Cemâlüddîn bin Zâhire ve Takıyyüddîn el-Fâsî’den, Medine’de; Zeynüddîn el-Merâgî ve Ebû Hâmid el-Mutrî’den, Yemen’de; Mecdüddîn eş-Şîrâzî ve İbn-i Cezerî’den hadîs-i şerîf dinledi. Hadîs, tefsîr, lügat, divanlar ve tasavvuf kitaplarını okudu. Böylece; fıkıh, hadîs, tefsîr, usûl ve edebiyat ilimlerinin ıstılâhlarını ya’nî bu ilimlerde kullanılan terimleri ve Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiği doğru i’tikâdı iyice öğrendi. Tasavvufa dâir eserleri ve tasavvufcuların kullandığı terimleri iyice inceledi. Bir müddet Mekke’de ikâmet etti. Ondan Burhan bin Zâhire ve İbn-i Fehd gibi birçok âlim ilim öğrendiler.
Büyük bir âlim, fakîh ve müftî idi. Aklî ve naklî birçok ilimde çok bilgi sahibi idi. Peygamber efendimizin sünnetini kuvvetlendirici ve bid’atlerin kökünü kazıyıcı idi. Tasavvuf yolunda bulunanları ve İbn-i Arabî’yi severdi. Çok hadîs-i şerîf rivâyet etti. Ders okuttu, fetvâlar verdi. Ebyât-ı Hüseyn’de fetvâ verme işi ona kalmıştı.
Kıymetli birçok eser yazan İbn-i Ehdel’in eserleri şunlardır: 1- Miftâh-ül-Kâri li Câmi’ıl-Buhârî, 2- Keşf-ül-Gıtâ an hakâik-it-tevhîd, 3-Akâid-ül-muvahhidîn, 4- Zikr-ül-eimmet-il-Eş’arîyyîn ve men hâlefehüm minel-mübtedi’în vel-mulhidîn, 5- El-Lüm’at-ül-Mukni’a fî zikri fırâk-ıl-mübtedi’a: Bu kitabında, doğru yoldan ayrılan 72 bozuk fırka hakkında ma’lûmat vermektedir. 6- Er-Resâil-ül-mardiyye fî nasri mezheb-il-Eş’ariyye, 7- Beyânü fesadı mezheb-il-haşeviyye, 8- Et-Tenbîh alet-Taharrüz fir-rivâyât, 9- El-Kifâye fî tahsîn-ir-rivâye, 10-Tabakât-ül-Eşâ’ire, 11- İddet-ül-mensûh minel-hadîs, 12- Metâlibu ehl-il-Kurbe, 13- El-Kavl-ün-Nadr, 14-El-İşârât-ül-Vecîze ilel-Meânîl-garize fî şerh-ıl-esmâ-il-husnâ, 15- Kitâb-ür-ru’yeti, 16- Cevâbü mes’elet-il-kader: Bu kitabıyla Cebriye yolunda bulunanlara cevap vermiştir. 17- Beyânü hükm-iş-Şelh ven-nass alâ mürûkı İbn-i Arabî ve İbn-i Fârid ve etbâihimâ minel-mülhidîn, 18-Temhîd-ül-özr an-i’tizâri men lem ya’rif hâlehüm minel-müteahhirîn, 19- El-Kasîde-ül-Lâmiyye, 20- Muhtasaru târih-ıl-Yemen lil-Cündî 21- Tuhfet-üz-Zemen fî târih-i sâdât-il-Yemen 22- Muhtasaru târîh-il-Yâfi’î 23- El-Mutrib lis-Sâmiîn fî hikâyât-is-sâlihîn, 24- El-Bâhir fî menâkıb-iş-Şeyh Abdülkâdir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-4, sh. 15
2) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-3, sh. 145
3) El-A’lâm cild-2, sh. 240
İBN-İ EHDEL (Hüseyn bin Abdürrahmân)