Hanbelî mezhebi âlimlerinden. İsmi, Hüseyn bin Yûsuf bin Muhammed bin Ebî Sırrî ed-Decîlî’dir. Sonra Bağdadî nisbeti ile anıldı. Künyesi Ebû Abdullah olup, Sirâcüddîn lakabı ile tanınırdı. 664 (m. 1265) senesinde doğdu. Hanbelî fıkhında, kırâat, fıkıh, ferâiz, nahiv ve edebiyat ilimlerinde yetişti.
Kur’ân-ı kerîmi daha küçük yaşta iken ezberledi. Hattâ denilir ki, Bekâra sûresini iki günde ve (Hâmîm) sûrelerine kadar da yedi günde ezberlemişti. Bağdad’da; İsmâil bin Battal, Müfidüddîn el-Harbî. İbn-i Devâlîbî ve daha başka âlimlerin, Dımeşk’da da; Ebü’l-Feth el-Ba’lî, Hâfız Müzzî ve diğer âlimlerin derslerinde bulundu. Kemâleddîn Bezzâr, Abdülhamîd bin Züccâc ve önceki âlimlerden birçoğu; ona icâzet (diploma) vermişlerdi. Çeşitli ilimlere âit birçok kitabı ezberledi. Fıkıhta “Muknî”, nahivde “Şâtıbiyye” ve iki “Elfiyye”, ayrıca “Makâmât-ı Harirî”, “Arûz-ı İbn-i Hâcib” ve “Dürriyye” adındaki eserler, ezberlediği kitaplardan ba’zılarıdır. Kelâm ve usûl-i fıkıh. İlimlerini de tahsîl etti. Arab dili ve edebiyatı ilimlerinin herbirinde pek yüksek bir âlim olarak yetişti. Fıkıh ilmini Zerîrâtî’den öğrendi. Dünyâya hiç düşkün değildi. Çok ibâdet ederdi. Fıkıh ilmine dâir yazdığı “El-Vecîz” adındaki eseri, hocası Zerirâtî’den duydukları olup, ona arz etti. Hocası bu eserini beğenip çok medhetti. 732 (m. 1331) senesi Rebî’ul-evvel ayında vefât etti. Sirâcüddîn Decîlî, hayır ve hasenat sahibi olup, birçok üstünlüklerle sıfatlanmıştı. Sünnet-i seniyyeye sımsıkı bağlı idi. Herşeyi ile güzeldi Yumuşak huylu olup, mütevâzi bir hâli vardı. Birçok kimse ona gelir, ilim öğrenirlerdi. Fıkıh ve ferâiz bilgilerinde ondan çok istifâde ettiler. Yûsuf bin Muhammed es-Sermerî, Şeref bin Selûm, Kâdı Harrî gibi âlimler bu zâtın ilminden çok faydalandılar. Derslerinde bulundular.
Eserleri çok kıymetlidir. Başlıcaları şunlardır: 1- El-Vecîz: Hanbelî mezhebini anlatan bir fıkıh kitabıdır. Hocası bunu çok övmüştür. 2- Nüzhet-Ün-Nâzirîn: Kelâm ilmine dâir bir eserdir. 3- Tenbîh-ül-gâfılîn, 4- Kasîde-tül-lâmiyye: Ferâiz bilgilerini anlatan güzel bir kasidedir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-4, sh. 68
2) Zeyl-i Tabakât-ı Hanâbile cild-2, sh. 417
3) Şezerât-üz-zeheb cild-6, sh. 99
4) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-2, sh. 48, 49
HÜSEYN BİN YÛSUF ED-DECÎLÎ (El-Bağdâdî)