Osmanlı âlimlerinden. İsmi, Halîl Şeref Efendi’dir. Hayâti-zâde diye meşhûrdur. Elbistan’da 1211 (m. 1796) senesinde doğdu. 1267 (m. 1851) senesinde Elbistan’da vefât etti. Halîl Efendi, âlim bir zât olan Hayatî Ahmed Efendi’nin oğludur. Babası, Elbistan müftîsinin oğlu idi. İlmî sahadaki çalışmaları kayda değer olup, çok eser yazmıştır. Eserlerinin en meşhûru, “Tuhfe-i Vehbî” şerhi’dir. “Nuhbe” adlı eseri de şerhe başladı fakat ömrü vefa etmediğinden, oğlu Hayâti-zâde Halîl Efendi tamamladı. Halîl Efendi, babasından ve Bağdat’taki âlimlerden ilim öğrendi. İlimde üstün bir dereceye yükseldi. Buğdat kadılığı yaptı. Eserler yazdı. Eserlerinin en büyüğü, “Ravdat-ül-eşrâf’ ismindeki, dört büyük cild üzerine yazılmış Türkçe lügat kitabıdır. Hindli Molla Kudsî’nin Arabça olarak yazdığı, “Esrâr-ül-melekût” ismindeki eserini, “Efkâr-ı Ceberrût” ismiyle geniş bir şekilde tercüme ve şerh etti. Hindli Molla Kudsi, “Esrâr-ül-melekût” adındaki bu Arabça kitabında; yer, ay, güneş, gökler, yıldızlar hakkındaki âyet-i kerîmelere, İslâm âlimlerinin vakti ile verdikleri ma’nâları bir araya toplayarak, bugünün yeni buluşlarına tam uygun olduğunu göstermiş, bu kitabını Sultan Abdülmecîd Hân’a takdim ederek, çok takdîr kazanmıştır. Elbistanlı Hayâti-zâde Halîl Şeref Efendi, işte bu kitabı tercüme ve şerh ederek, “Efkâr-ı Ceberrût” ismini verdi. Bu şerh 1265 (m. 1849) senesinde İstanbul’da basıldı.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Osmanlı Müellifleri cild-1, sh. 299
2) Tam İlmihâl Se’âdet-i Ebediyye sh. 1014
HAYATÎ-ZÂDE HALÎL EFENDİ