Osmanlı âlimlerinden. İsmi, Hâcı Ahmed Efendi olup, bugünkü Kahramanmaraş’a bağlı Elbistan kasabasındandır. Doğum târihi bilinmemektedir. 1229 (m. 1814) senesinde İstanbul’da vefât etti. Üsküdar’da Nûh kuyusu civarında, Seyyid Ahmed Deresi Kabristan’ında medfûndur.
Hayatî Ahmed Efendi’nin babası, Elbistan şehrinin müftîsi idi. Ahmed Efendi, babasından ve başka âlimlerden okuyarak yetişti. Babasının vefâtından sonra bir müddet Elbistan’da müftîlik yaptı. Daha sonra İstanbul’a gelerek, ilim neşretmekle meşgûl oldu. Sadrâzam olan Yûsuf Ziya Paşa’nın da hocası oldu. 1224 (m. 1809) senesinde Saray Bosna ve iki sene sonra da Bağdat kadılığına ta’yin olundu.
Dînî ilimler ve fen ilimleriyle birlikte, Arab ve Fars edebiyatında da geniş bilgi sahibi idi. Çok sayıda kitapları, Türkçe ve Arapça ba’zı şiir ve kasideleri vardır. Sünbül-zâde Vehbî’nin “Tuhfe” ismindeki eserine gayet güzel bir şerhi olduğu gibi, “Tuhfe-i Şâhidî”yi de şerhetmiştir. Yine Vehbî Efendi’nin “Nûhbe”sini de şerhe başlamış ise de, bitiremeden vefât etmiş, bu şerhi oğlu Şeref Efendi tamamlamıştır.
Hayatî Ahmed Efendi’nin bunlardan başka, İs’âf-ül-minne fî şerhi ithaf-ül-cenne, Tehâfütü müstahrace isimlerinde iki kitabı ile mantık ve âdabı bildiren Risâle-i Nûriyye’si vardır. Sünbül-zâde Vehbî Efendi’nin Tuhfe-i Vehbiyye’sine yaptığı şerhi matbû olup, Fârisî’nin nükte ve kaidelerine âit birçok faydalı bilgileri ihtivâ etmekle beraber, her bir kelime için delîl gösterilerek, büyük şâirlerin eserlerinden birer beyt de yazmıştır. Hakîkaten istifâdeli bir eser olup, sahibinin bu husûstaki ilmimin genişliğini ve incelemesinin çokluğunu göstermektedir.
Hayatî Efendi, aynı zamanda kuvvetli bir şair olup, kıymetli şiirleri vardır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Kâmûs-ül-a’lâm cild-3, sh. 2000
2) Osmanlı Müellifleri cild-1, sh. 284
HAYÂTÎ (Hâcı Ahmed Elbistânî)