Osmanlılar zamanında yetişen âlimlerin büyüklerinden. İsmi, Hanîf İbrâhim Efendi olup, Dîvân-ı hümâyûn hocalarından idi. Doğum târihi bilinmemektedir. 1217 (m. 1802) senesinde vefât etti. Sevdiklerinden şâir Pertev Efendi onun vefâtına târih olarak;
“Hüzn ile nâçâr târihin dedim, Adn’e mahviyyet ile gitti Hanîf” beytini söylemiştir.
Şeyhülislâm Ârif Hikmet Bey’in zikrettiğine göre, evvelce Baltacılar zümresinden idi. (Baltacılar, Osmanlılarda saray muhafız alayında olanlara verilen isimdir.) ilim ve irfan sahibi, kalemi kuvvetli bir zât idi.
Âlimlerden ilim tahsil eylemişti. Bir ara resmî me’mûrluktan ayrılıp inzivâya çekildi. Tasavvuf yoluna yöneldi. Bundan sonra Hicaz’a gitti. Haccı îfâ ettikten sonra İstanbul’a döndü.
Hanîf İbrâhim Efendi, bundan sonra ömrünün sonuna kadar eser yazmakla, ilim neşretmekle meşgûl oldu. Evliyânın büyüklerinden Muhammed Emîn Tokâdî’nin halîfelerinden olan Müstakim-zâde Süleymân Sa’deddîn Efendi, aynı zamanda Hanîf İbrâhim Efendi’nin de sohbet meclislerinde bulunmuştur. Yirmiden ziyâde eseri vardır. Hiçbiri matbû olmayan eserlerinden ba’zılarının isimleri şöyledir: 1- “İnnes-salâte tenhâ anilfehşâi…” âyet-i kerîmesinin tefsîri, 2- Şerh-i hadîs-i erba’în, 3- Hedryye Mil-ihvân, 4- Tahrîcü ehâdîs-i Şir’at-ül-İslâm, 5-Terceme-i Sadr-üş-şerî’a, 6-Levâmi’ul-ilhâm, 7- Esâmi-i Eshâb-ı Bedr, 8- Lâ’li musaffa fî ziyâret-ü-Mustafâ ( aleyhisselâm ), -9- Menâzil-ül-haremeyn, 10- Risâle-i kadem-i şerîf fî Eyyûb-i Ensârî, 11- Şerhu Hasâîs-üs-sugrâ, 12- Dürûb-i emsali Türkiyye, 13-Dîvân. Eserlerinin çoğu kendi el yazısıyla yazılmış olup, Tire Kütüphânesi’nde mevcûttur.
1189 (m. 1775) senesinde vefât eden, “Şifâ-i şerîf şarihi (şerhedicisi) İbrâhim Hanîf Bey başka olup, o da yüksek bir zât idi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Osmanlı Müellifleri cild-1, sh. 281
HANÎF İBRÂHİM EFENDİ (İstanbûlî)