Osmanlı âlimlerinden. İsmi Muhammed, babasının adı Mübârek Şah’tır. Hakim Şah Kazvinî diye meşhûr olmuştur. Aslen İran’da bulunan Kazvîn şehrindendir. Doğum târihi kesin olarak bilinmemektedir, İkinci Bâyezîd, Yavuz Sultan Selîm ve Kanunî Sultan Süleymân zamanlarında yaşamış, 928 (m. 1521) senesinde İstanbul’da vefât etmiştir.
Zamanının meşhûr âlimlerinden olan Allâme Celâleddîn Devânî’nin uzun müddet hizmetinde kalıp ondan ilim öğrendi ve istifâde etti. Tabibler soyundan olan Hakim Şah, tıb ilminde de kendini yetiştirip mütehassıs oldu.
Mekke-i mükerremeye gidip, bir müddet orada mücavir olarak kaldı. Mevlânâ Müeyyed-zâde, Sultan İkinci Bâyezîd Hân’a ondan bahs edip, ilmî üstünlüğünü, tıb ilmindeki derecesini ve ahlâkî faziletini övdü. Bunun üzerine Pâdişâh İkinci Bâyezîd Hân, onu İstanbul’a da’vet etti. İstanbul’a Hekimbaşı ta’yin olundu. Yavuz Sultan Selîm pâdişâh olunca, onu sohbet meclislerinde bulundurup, fazlaca ikram ve iltifâtta bulundu. Kanunî Sultan Süleymân zamanına da yetişen Hakim Şah Kânûnî’nin ilk zamanlarında vefât etti. Kelâm, fıkıh, sarf, nahiv ve mantık ilimlerinde yüksek derece sahibi olan Hakim Şah, tıb ilminde de özel ihtisas sahibi idi. İlmi üstünlükleri yanında, ilmiyle âmil, faziletli ve güzel ahlâk sahibi olan Hakim Şah Muhammed Kazvînî’nin, birçok kıymetli eserleri de vardır.
Bu eserlerinin başlıcaları şunlardır: 1- Feth sûresinden i’tibâren yazdığı Kur’ân-ı kerîm tefsîri, 2-Keşf-ül-Hakâyık: İbn-i Hâcib’in nahiv ilmine dâir yazdığı Kâfiye’sinin şerhidir. 3- Hâşiyetü alâ Şerh-ıl-akâid-il-Adûdiyye, 4- Hâşiyetü alâ şerhi akâid-in-Nesefî lit-Teftâzânî, 5- Rabt-us-suver vel-âyât: Sûreler ile âyetlerin okuma şekilleriyle ilgilidir. 6- Şerhu Îsâgûcî fil-mantık, 7- Hâşiyet-i Şerh-i Hidâye, 8- Hayât-ül-Hayvan Tercümesi: Demîrî’nin bu eserinin, Farsça’dan Türkçe’ye tercümesidir. 9- Tezkiret-üş-şu’arâ: Ali Şîr Nevâî’nin Tezkiret-üş-şu’arâ’sına yazdığı zeylidir. 10-Şerh-ül-Mevâkıf, 11- Şerh-ül-Mûcizî (Tıb ilmine dâirdir), 12- Medâr-ül-fuhûl fî şerh-i Menâr-il-usûl, 13- Nasîhatnâme (Fârisî), 14- Hocazâde’nin Tehâfüt’üne yazdığı haşiyesi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Şakâyık-ı Nu’mâniyye tercümesi (Mecdî Efendi) sh. 341
2) Sicilli Osmânî cild-4, sh. 109
3) Mu’cem-ül-müellifîn cild-11, sh. 170
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 229
5) Kâmûs-ül-a’lâm cild-3, sh. 1970
6) Keşf-üz-zünûn sh. 208, 388, 832, 1144, 1371, 1893
7) Tâc-üt-tevârih cild-2, sh. 572
HAKÎM ŞAH MUHAMMED KAZVÎNÎ