Osmanlı âlimlerinden. Seksenbeşinci Osmanlı şeyhülislâmıdır. İsmi, Mehmed Atâullah’dır. Yetmişikinci şeyhülislâm Dürrî-zâde Mustafa Efendi’nin oğludur. Şeyhülislâm Mehmed Ârif Efendi’nin büyük kardeşi, doksansekizinci şeyhülislâm Abdullah Efendi’nin amcasıdır. Dürri-zâde es-Seyyid Atâullah Efendi diye meşhûr olmuştur. 1142 (m. 1729) senesinde İstanbul’da doğdu. 1199 (m. 1785) senesinde hacca gitmek Üzere yola çıkıp Gelibolu’ya geldiği zaman, tutulduğu hastalıktan kurtulamıyarak vefât etti. Cenâzesi İstanbul’a getirilip, Yazıcı-zâde Mahmûd Efendi’nin kabri yanında defnedildi.
Küçük yaşından i’tibâren babasından ve zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsil etti. Ba’zı medreselerde müderrislik ve Selanik kadılığı vazîfelerinde bulundu. 1178 (m. 1764) senesinde Mekke-i mükerreme kadılığına ta’yin edildi. 1183 (m. 1769) senesinde İstanbul kadılığına, 1188 (m. 1774) senesinde Anadolu kadıaskerliğine yükseltildi. 1192 (m. 1778) senesinde Rumeli kadıaskeri olduysa da, kısa bir müddet sonra vazîfeden alındı. 1197 (m. 1783) senesinde tekrar aynı vazîfeye getirildi. Kısa zaman sonra “Reîs-ül-ulemâ”lığa yükseldi.
Şeyhülislâm Karahisâri İbrâhim Efendi’nin vefâtı üzerine, 1197 (m. 1783) senesinde pâdişâh Sultan Birinci Abdülhamîd Hân tarafından şeyhülislâmlık makamına ta’yin edildi. 1 yıl 10 ay 12 gün şeyhülislâmlık yaptı. 1199 (m. 1785) senesinde vazîfeden ayrıldı. Dürrî-zâde es-Seyyid Atâullah Efendi; âlim, fâzıl ve güzel ahlâk sahibi bir zât idi. Yumuşak huylu, tevâzu ve hoşgörü sahibi idi. Cömert ve kerem sahibi olan Dürrî-zâde es-Seyyid Atâullah Efendi’nin, kaynaklarda eserine rastlanmamıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Devhat-ül-meşâyıh sh. 108
2) İlmiye salnamesi sh. 551
DÜRRÎ-ZÂDE ES-SEYYİD ATÂULLAH EFENDİ