Osmanlılar zamanında yetişen Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinden. Altmışikinci Osmanlı şeyhülislâmıdır. İsmi Mehmed’dir. Babasının ismi İlyâs’dır. Doğum yeri ve târihi kesin olarak bilinmemektedir. 1149 (m. 1737) senesinde İstanbul’da vefât etti. Üsküdar’da Karacaahmed kabristanında defnedildi. Zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsil etti. İlimde yüksek dereceye ulaştıktan sonra, çeşitli medreselerde müderrislik yapıp, talebe yetiştirdi. Kadıasker Abdülkâdir Efendi’ye dâmâd oldu. Fıkıh ilminde ihtisas sahibi olup, kadılık mesleğine yöneldi. Haleb kadılığı vazîfesinde bulundu. 1121 (m. 1709)’de Haleb kadılığından Mısır-Kâhire kadılığına nakledildi. 1129 (m. 1716) senesinde Mekke-i mükerreme, 1132 (m. 1719) senesinde İstanbul kadılıklarına ta’yin edildi. 1138 (m. 1725) senesinde Anadolu kadı-askerliğine getirildi. 1143 (m. 1730) senesinde Rumeli kadıaskerliği vazîfesine yükseltildi. Sultan Birinci Mahmûd Hân tarafından, Şeyhülislâm İshâk Efendi’nin vefâtı üzerine, 1147 (m. 1734) senesinde şeyhülislâmlık vazîfesine ta’yin edildi, 1 yıl 5 ay 13 gün bu yüksek vazîfeyi doğruluk ve adâletle yerine getirdi. Felç hastalığına tutulup, imza atamayacak derecede rahatsızlandı. Pâdişâh Birinci Sultan Mahmûd Hân tarafından, imza yerine mühür kullanmasına izin verildi. Ancak ihtiyârlığı ve hastalığı sebebiyle vazîfe yapamayacak duruma geldiğinden, 1148 (m. 1736) senesinde vazîfeden ayrılıp emekli oldu. Üsküdar’daki evinde istirahata çekildi. 1149 (m. 1737) senesinde tutulduğu felç hastalığından kurtulamayarak vefât etti.
Dürri Mehmed Efendi; aklî ve naklî ilimlerde derin âlim, insaf ve merhamet sahibi, ince rûhlu, güzel ahlâk sahibi bir zât idi. Dürrî Mehmed Efendi, Sultan Birinci Mahmûd Hân zamanında, yaklaşık birbuçuk sene şeyhülislâmlık vazîfesini adâlet ve doğrulukla yürüttü. Dürrî-zâde ailesi, devletin ilmiye teşkilâtını uzun müddet ellerinde tutmuştur. Yetmişikinci şeyhülislâm Dürrî-zâde Mustafa Efendi oğlu, seksenbeşinci şeyhülislâm Mehmed Atâullah Efendi ve Seksenyedinci şeyhülislâm Mehmed Ârif Efendi torunlarıdır. Dürrî-zâde ailesinden daha sonra birçok kadıasker ve kadılar da yetişmiştir. Bu aileden en son yetişen, yüzyirmisekizinci şeyhülislâm Dürrî-zâde Abdullah Efendi’dir. Dürri Mehmed Efendi’nin, kaynaklarda eserine rastlanmamıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Devhat-ül-meşâyıh sh. 91
2) Kâmûs-ül-a’lâm cild-3, sh. 2139
3) İlmiye salnamesi sh. 515
DÜRRÎ MEHMED EFENDİ