Osmanlı âlimlerinden. Altmışıncı Osmanlı şeyhülislâmıdır. İsmi Ahmed’dir. Kırkikinci Osmanlı şeyhülislâmı Minkâri-zâde Yahyâ Efendi’nin dâmâdı ve Anadolu kadıaskerlerinden olan Çankırılı Dâmâd Mustafa Efendi’nin oğludur. Bu sebeple Dâmâd-zâde diye şöhret bulmuştur. 1076 (m. 1665) senesinde İstanbul’da doğdu. 1154 (m. 1741) senesinde İstanbul’da vefât etti. Eyyûb Sultan’da Nişancılar mahallesinde, evliyânın büyüklerinden olan Murâd-ı Münzevi hazretlerinin dergâhı bahçesindeki babasının kabri yanında defnedildi. Şimdi kabrinin bulunduğu yer harabe hâldedir.
Küçük yaşından i’tibâren ilim öğrenmeye meraklı olan Ahmed Efendi, ilk eğitim ve öğrenimini gördükten sonra, çeşitli medreselerde zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsil etti. İlimde yüksek dereceye ulaştıktan ve âdet olduğu üzere değişik medreselerde müderrislik yaptıktan sonra, kadılık mesleğine yöneldi. İlk önce Selanik kadılığı vazîfesinde bulundu. 1112 (m. 1700) senesinde Bursa kadılığına nakledildi. Bu vazîfede altı sene kaldıktan sonra, 1118 (m. 1706) senesinde İstanbul kadılığına yükseltildi. 1122 (m, 1710) senesinde Anadolu kadıaskerliğine terfi ettirildi. Dört yıl müddetle bu vazîfeyi yürüttükten sonra, 1126 (m. 1714) senesinde Rumeli kadıaskerliğine ta’yın edildi. Onbeş ay sonra bu vazîfeden alındıysa da, 1130 (m. 1717) senesinde tekrar Rumeli kadıaskerliğine iade edildi. Bir yıl sonra emekliye ayrıldı. 1136 (m. 1723) senesinde üçüncü defa Rumeli kadıaskerliği vazîfesine getirildi.
Şeyhülislâm Pasmakçı-zâde Abdullah Efendi vazîfeden alınınca, 1144 (m. 1732) senesinde şeyhülislâmlık yüksek makamına getirildi. İhtiyârlığı ve hastalığı sebebiyle vazîfeden alınarak emekli edildi. Önce Büyükdere’de Kefeli köyündeki evinde, sonra Rumeli Hisarı’nda ve daha sonra da Sütlüce’deki evinde oturdu. Bu son evde vefât etti. Oğlu Feyzullah Efendi’ye de Dâmâd-zâde denir. Bu oğlu, şeyhülislâmlık yapmış, 1175 (m. 1761)’de Sütlüce’de vefât etmiş ve yaptırdığı dergâhın bahçesinde defnolunmuştur.
Kaynaklarda eseriyle ilgili bilgi bulunmayan Dâmâd-zâde Ebü’l-Hayr Ahmed Efendi, âlim, fâzıl ve hayırsever bir zât idi. Sütlüce’de bir çeşme yaptırmıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Devhat-ül-meşâyıh sh. 89
2) Kâmûs-ül-a’lâm cild-3, sh. 2098
DÂMÂD-ZÂDE EBÜ’L-HAYR AHMED EFENDİ