Evliyânın büyüklerinden. İsmi, Abdülkâdir bin Muhammed bin Abdülkâdir bin Muhammed Ensârî Cezîri’dir. 880 (m. 1475) senesinde Mısır’da doğdu. 977 (m. 1570) senesinde Hama’da vefât etti.
Cezîrî, Fazilet sahibi bir zât idi. İbn-ül-Enbâbî adında birisi, bir mes’ele sebebi ile kendisini üzdü. Bu kişi, veli bir zâtın torunlarından idi. Cezirî, kırık bir kalb ile evine döndü. O gece duâ edip, kendisine yapılan haksızlığı dedesi Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerine arzetti. Çok geçmeden, evinin kapısı çalındı. İbn-ül-Enbâbî’nin gece vakti kapıya geldiğini gördü. Kapıyı açınca, İbn-ül-Enbâbî özür dileyip ellerine sarıldı, ihtiyâcını gidereceğini söyledi ve gördüğü bir rü’yâyı şöyle anlattı. Rü’yâmda hem Abdülkâdir-i Geylânî’yi hem de ceddim Enbâbî’yi gördüm. Abdülkâdir-i Geylânî bana; “Eğer deden İsmâil Enbâbî bu husûsta sana şefaat etmeseydi, yaptığın işten dolayı ceza görecektin” dedi. Dedem de dedi ki: “Şimdi, kalk, yastığının altındaki yılanı öldür.” Bu korkuyla kalktım, yastığımı kaldırdığımda bir yılan gördüm ve onu öldürdüm. Hatâmı anladım ve bu vakitte sana geldim.” İbn-ül-Enbâbî, tövbe etti. Tekrar tekrar özür diledi. Ertesi gün de Cezîrî’nin ihtiyâcını karşıladı.
Eserlerinden ba’zıları şunlardır: 1-Dürer-ül-Ferâid-ül-münazzama fî ahbâr-il-hâc ve tariki Mekke el-muazzama, 2- Hulâsat-üz-zeheb fî fadl-il-Arab, 3- Umdet-üs-Safve fî hall-il-kahve, 4-Mecmû’ fihi eş’âr ve mürâselât ve fevâid.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Câmiu kerâmât-il-evliyâ cild-2, sh. 96
2) Mu’cem-ül-müellifîn cild-5, sh. 300
3) El-A’lâm cild-4, sh. 44
4) Brockelmann Gal-2, sh. 325
CEZÎRÎ