Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Ahmed bin Mustafa bin Şeyh Muhammed bin Mustafa’dır. Bernâz ismiyle meşhûr oldu. İbn-i Kara Hoca diye bilinir. Tunus’ta ikâmet eden Türk sülâlesindendir. 1074 (m. 1663) senesinde Tunus’ta doğdu. 1138 (m. 1725) senesinde yine Tunus’ta vefât etti.
Bernâz, ilim ehli olan bir ailede doğdu ve yetişti. Küçükken dedesinin hadîs ilmine dâir verdiği derslerine devam etti. Şeyh Mahcuz, Ali Sûfî, Mustafa bin Abdülkerîm, İbrâhim Endülüsî, İbrâhim Cemâl Safâkısî ve Muhammed Fettâte’den ilim öğrendi. Sonra Ezher âlimleri ile görüşmek üzere Mısır’a gitti. Şeyh Muhammed Huraşî’den, Sahîh-i Müslim’in bir kısmını okudu. Abdülkâdir Zerkânî, İbrâhim Şîrâhayti, Yahyâ Şâvî Cezâirî, Ahmed Şerefi Safâkısî, Abdülhay Şürnblâlî ve başka âlimlerden ilim öğrendi. Oradan, hac farizasını yerine getirmek için Hicaz’a gitti. Hicaz’da; Şeyh Hasen bin Murâd Tunûsî, Şeyh Ahmed Şebîsî, Ahmed Kettân, Merhumi ve daha başka âlimlerden ilim öğrendi. Hac dönüşü memleketinde bir süre kaldıktan sonra Cezayir’e gitti. Cezayir’de; Ahmed Şâşî, Ramazan bin Mustafa Arabî, Ali bin Halîl, Muhammed bin Sa’îd, Şeyh Muhammed Fâsî, Ahmed bin Abdülazîm’den ilim aldı. Kur’ân-ı kerîmi kırâat-ı seb’aya göre Muhammed bin Savle’den okudu.
Bernâz, ilim öğrenmek için yaptığı uzun ve yorucu yolculuklardan sonra Tunus’a döndü. Dedesinin ders verdiği Şumâiyye Medresesi’nde müderrislik yaptı. Bir müddet sonra buradan ayrılıp, Yûsuf Day Medresesi’nde, hocası ve Hanefî müftîsi olan Muhammed Mahcûb’a yardımcı müderris oldu. Hocasının bulunmadığı zamanlarda Mahrez bin Halefin makamının karşısında bulunan câmide imamlık yaptı ve va’z verdi. Hocasının vefâtından sonra, yerine geçti. Bu arada Anika Medresesi’nde müderris oldu. Zeytûne Câmii ve daha başka yerlerde ders verdi. Ayrıca husûsî olarak, Hüseyn bin Ali Bey’in yaptırdığı iki medreseden birisinde hadîs müderrisliği vazîfesi verildi.
Bernâz, asrındaki Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinin büyüklerinden idi. Muhtelif ilimlerde mütehassıs idi. Türkçe ve Farsçayı gayet güzel biliyordu. Eser hazırlama husûsunda çok gayretli idi.
Bernâz’ın yazmış olduğu eserlerden ba’zıları şunlardır: 1- î’lâm-ül-a’yân bi tahfîfât-iş-şer’i alel-âbidi ves-sıbyan: Geniş bir kitap olup, eserde, çocukların terbiyeleri, hakları, fazileti, yetimlere iyilik, hocaların ve çocukların birbirine şehâdetlerinin hükmü, bülûğa erme vakitleri, bülûğa erdiklerinde onların îmân etmelerinin farz olduğu konuları anlatılmaktadır. Köle ve hizmetçilere yumuşaklıkla muâmele etmenin lüzumundan, Resûlullah efendimizin ( aleyhisselâm ); “Köleleriniz sizin kardeşlerinizdir. Onlara yediğinizden yediriniz” hadîs-i şerîfinden bahsetmektedir. İki nüshası Tunus’ta Millî Kütüphâne’de mevcûttur. 2- Tezyîn-ül-gurre bi mehâsîn-id-dürre fil-kırâat-is-selâsis zaide es-sebî, 3- Hâşiyetün alâ şerh-il-menâr li İbn-i Ferişta: Hanefî mezhebi usûl-i fıkhına dâir bir eserdir. Bir nüshası Tunus Millî Kütüphânesi 4411 numarada mevcûttur. 4- Havâşi alel Murâdî şârih-i Elfiyeti İbn-i Mâlik, 5- Şerhun alet-tarîkat-ıl-Muhammediyye, 6- Eş-Şühûb-ül-muhrika fî men idde’al-ictihâd: Bu eserin iki nüshası Tunus Millî Kütüphânesi 18584 ve 12364 numaralarda kayıtlıdır. Eser; târihî konular ve âlimlerin hâl tercümelerinden bahsetmektedir. 7- Kasîdetün Bâiyyetün: Bernâz bu kasideyi Ebü’l-Hasen Şâzilî hazretlerinin kırk kadar talebesi hakkında yazdı. 8- Kıt’atün min haşiyetin alâ şerh-il-Çârpurdî li Şafiyeti İbn-il-Hâcib fis-sarf, 9- Kitâbetün müteferrikatün alâ Sahîh-il-Buhârî, 10- Nebzetün alâ Makâmât-il-Harîrî, 11- Nüketün alel-Hazreciyye fil-arûz.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Terâcimü müellifîn et-Tûnusiyyîn cild-1, sh. 122
2) El-A’lâm cild-1, sh. 257
BERNÂZ