Osmanlılar zamanında yetişen Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinden. Otuzsekizinci Osmanlı şeyhülislâmıdır. Babası, Bâlî Efendi’dir. Bâlî-zâde diye meşhûr olmuştur. Doğum yeri ve târihi bilinmemektedir. 1072 (m. 1661) senesinde İstanbul Sütlüce’de vefât etti. Orada defn edildi. Bugün kabrinin yeri kaybolmuştur.
İlk tahsilini babasından gördükten sonra, zamanının âlimlerinden ilim öğrenip yükseldi. İlimde yüksek derecelere ulaştıktan sonra, Galata kadılığına ta’yin edildi. Burada bir müddet vazîfe yaptıktan sonra görevden alındı. 1058 (m. 1648) senesinde takrar vazîfeye alınarak, Rumeli kadıaskerliğine terfi ettirildi. Bilâhere vazîfeden uzaklaştırılmışsa da, Pâdişâh Sultan Dördüncü Mehmed Hân tarafından, Anadolu kadıaskerliğine ta’yin edildi.
Beş yıl müddetle bu vazîfeyi yürüttükten sonra, 1067 (m. 1657) senesinde Hanefî Mehmed Efendi yerine şeyhülislâmlık makamına getirildi. Altı ay müddetle bu vazîfede kaldıktan sonra, aynı yıl içinde vazîfeden alınarak, Filibe’ye kadı olarak gönderildi. Daha sonra Yanbolu kadılığına nakl olundu. Dört yıl Yanbolu’da kaldıktan sonra İstanbul’a döndü. Sütlüce’de ikâmet etti ve orada vefât etti.
Âlim ve fıkıh ilminde özel ihtisas sahibi olan Bâlî-zâde Mustafa Efendi’nin, yazmış olduğu birçok kıymetli eserleri vardır. Bu kıymetli eserleri şunlardır: 1-Mîzân-ül-Fetâvâ: Fetvâlarının toplanmış olduğu eseridir. 2-Şerhu Kenz-üd-Dekâik, 3-Şerhu Kasîde-i Bürde, 4-Es-Seyf-ül-Meslûl fî Şerh-ir-Resûl, 5-Hâşiyetün alâ Şerh-i Miftâh, 6-Ehâdîs-i şerîfe: Hazreti Hâlid bin Zeyd Ebû Eyyûb el-Ensârî’den rivâyet edilen hadîs-i şerîfleri topladığı eseridir. Bu eseri Eyyûb Sultan türbesine vakf etmiştir. 7-Ferâsetnâme.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Devhat-ül-meşâyıh sh. 67
2) Kâmûs-ül-a’lâm cild-2, sh. 1219
BÂLÎ-ZÂDE MUSTAFA EFENDİ