Dinimizin haram saydığı kazanç yollarından biri de, İslamiyete uygun olmayan bâtıl ve fâsit satışlarla alınan ve satılan mallardır.
İslamiyet ve çalışma hayatı -14-
Allahü teâlâ buyuruyor ki: (Ey müminler! Birbirinizin mallarını bâtıl yoldan yemeyiniz!) [Bakara,188] Bâtıl yol; fâiz, kumar, rüşvet, gasp ve hırsızlık, hîle, hıyânet, yalancı şahitlik, yalan yere yemîn ederek aldatmaktır. Dinimizin haram saydığı kazanç yollarından biri de, İslamiyete uygun olmayan bâtıl ve fâsit satışlarla alınan ve satılan mallardır. Bunları yemek-içmek ve kullanmak haram olur. Dinimizde yemesi-içmesi ve kullanması haram olan şeyler sayılıdır. Helal olan şeyler ise sayılamayacak kadar çoktur.
Aslı ve sıfatı İslamiyete uygun olan satışlara (Sahih satış) denir. Bir alışverişte, satışın sahih olabilmesi için, 5 şeyin bulunması şarttır. Bunlar, Bâyi, Müşteri, Akit, Mebî ve Semen’dir.
1- 2. Alış-veriş esnasında, Bâyi (satan) ve Müşteri (satın alan), yani alıcı ve satıcının bulunması şarttır. Bunların aynı kimse olmaması, yani bir kimsenin hem satıcıya, hem alıcıya vekil olarak kendi kendine satış yapmaması lâzımdır. Alıcı ve satıcının, akıllı ve temyiz kudretine sahip kimseler olmaları da lazımdır. Müslüman olması şartı aranmaz. Ehl-i kitap olan gayr-i müslim olan kimselerle de alışveriş yapılabilir.
3. Alışveriş esnasında, alıcı ve satıcının arasında bir Akit (sözleşme) yapılması, yani birinin teklif edip, karşısındakinin, oradan ayrılmadan önce kabul etmesi, söz kesilmesi şarttır.
4. Alış-veriş esnasında, Mebî (satılan bir mal) bulunmalı ve bu malın (mütekavvim) olması, yani yemesi ve kullanılması helal olmaları lazımdır. Satılan mal, mevcut ve teslimi mümkün olmalıdır. Ayrıca satılan malın değeri, bir (fels)ten aşağı olmamalıdır. Bir (fels), bir altın liranın on beşte birinin kuruş cinsi kadardır. Mesela bir altın lira 15.000 TL olursa, 15’te biri 1.000 kuruş, yani 10 TL olur.
5. Alışveriş esnasında, satılan malın Semeni (satış bedeli, yani fiyatı) mutlaka belli olmalıdır Satılan malın fiyatının, cins ve miktarının belli olması lazımdır.
İslamiyete uygun olmayan satışlara da (Bâtıl satış) denir. Bunlar, yok hükmünde olan satışlardır. Kendisinin malı sayılmayan şeylerin satılması bâtıldır. Mesela kan, şarap, kesilmeden kendi kendine ölmüş hayvanın leşi mal değildir. Kendi mülkü olmayan şeyi de satmak bâtıldır.
İslamiyetin mal saydığı ve kullanılmasına izin verdiği, aslında sahîh olan, fakat semeni/bedeli, kullanılması helal olmayan mallardan olan veya satılan malın veya bedelinin miktarı ve vasıfları ile veresiye satışlarda, bedelinin ödeme zamanı bilinmeyen satışlara da (Fâsit satış) denir.
Yanında bulunmayan şeyi müşteriye tarif etmeden satmak (fâsit) olur. Kurtlanmış, bozulmuş eti satmak (bâtıl), kokmuş eti satmak ise (fâsit) olur. Sıkışık durumda olana, mesela aç-susuz, çıplak, evsiz kalana bunları, semeni/bedeli mislinden, yani piyasadaki en yüksek değerinden gaben-i fâhiş ile yüksek fiyatla satmak da (fâsit) olur.
2024-12-25 02:00:00