Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin Mûsâ bin Abdullah el-Küfeyrî el-Aclûnî ed-Dımeşkî’dir. Aslen Aclûn beldesinden olup, sonra Dımeşk’a yerleştiğinden “Dımeşkî” nisbetiyle tanındı. Künyesi Ebû Abdullah olup, lakabı Şemsüddîn’dir. 757 (m. 1356) senesi Şevval ayının başlarında Dımeşk’ın (Şam’ın) Küfeyr köyünde doğdu. Sonra Dımeşk’a gelip yerleşti. Küçük yaşta ilim tahsiline başladı. Birçok âlimden ders okudu, hadîs-i şerîf dinledi. Hadîs, fıkıh ve daha başka ilimlerde mütehassıs bir âlim olarak yetişti. Çok hac yaptı. Bir kerresinde Mekke’de mücavir kaldı. Bir defa Rekbe kadılığında kadı yardımcılığı yaptı. Kâdı Şühbe’den çok istifâde etti. Çok kıymetli eserleri vardır. 831 (m. 1428) senesi Muharrem ayının onüçüncü günü Dımeşk’da vefât etti.
İlim tahsiline başladığında, “Tenbîh” kitabının tamâmını ezberledi. Dımeşk’a gittikten sonra, İbn-i Emîle’den “Sünen-i Ebî Dâvûd”un bir kısmını, İbn-i Kavâlîh’ten “Sahîh-i Müslim”i, Muhibbüddîn-i Sâmit’ten, Yahyâ İbni Yûsuf er-Rahbî’den ve daha başka âlimlerden çeşitli eserleri okudu. Birçok âlim, ona icâzet verdi. Zührî, İbn-i Süreyşî, İbn-i Câbî, Şihâbüddîn-i Gazzî gibi âlimlerin yanında ilimle meşgûl oldu. Gazzî ile uzun zaman kalıp, çok istifâde etti. Ondan dinlediği hadîs-i şerîfleri tahric etti, kaynak eserlerdeki yerini gösterdi. Böylece ondan ilim öğrenen topluluğun içinde yer aldı. Daha gençliğinden i’tibâren, fıkıh mes’elelerini ezberlemekle meşhûr oldu ve fıkıh ilminde çok yükseldi. Bu ilimde, meşhûr âlimlerin arasında yer aldı. Alâüddîn bin Ebi’l-Bekâ’dan ve ondan sonrakilerden, emir ve yasakların hikmetleri husûsunda çok faydalandı. Bu yüksek ilminin yanında, kadılık (hâkimlik) mesleğinde de pek mahirdi.
İ’tikâdda, İmâm-ı Eş’arî hazretlerinin yolunda olup, sağlam bir îmâna, tertemiz bir kalbe sahipti. Cemâli ve boyu çok güzel, güler yüzlü, sakalı sık, heybetli ve vakûr, talebelerine ve başkalarına karşı mütevâzi (alçak gönüllü), yapmacık hareketlerden hoşlanmayan bir zât idi. Ders okutur ve fetvâ verirdi. Kendisi ve başkaları için eliyle çok kitap yazdı.
Eserlerinin başlıcaları şunlardır: 1-Et-Telvîh ilâ ma’rifet-il-Câmi’-is-Sahîh-il-Buhârî: Beş cildlik bir eserdir. Bu eserini, Bedrüddîn-i Zerkeşî, Kirmânî ve İbn-i Mulakkın’ın şerhlerinden istifâde ederek hazırlayıp, kendisi de çok faydalı ilâvelerde bulundu. Çok kıymetli bir şerhtir. 2-El-Müntehab-ül-muhtâr fî ahkâm-il-muhtâr: Muhtasar bir eserdir. 3-Zehr-ür-ravd ve Mu’în-ün-nebîh alâ ma’rifet-it-tenbîh: Süheylî’nin eserinin muhtasarıdır. 4-Nüket-it-tenbîh: Dört cildlik bir eserdir. 5-Ayn-ün-nebîh fî şerh-ıt-tenbîh “Tenbîh” kitabının başka bir şerhidir. 6-El-Kevkeb-üs-sâri fî ihtisâr-il-Buhârî. Bunlardan başka çok güzel şiirleri de vardır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-9, sh. 23
2) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-7, sh. 111, 112
3) Şezerât-üz-zeheb cild-7, sh. 196
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 186, 187
KÜFEYRÎ (Muhammed bin Ahmed)