Kanunî Sultan Süleymân ve İkinci Selîm zamanı âlim ve müderrislerinden. Doğum yeri ve târihi bilinmemektedir. 984 (m. 1576) senesi Muharrem ayının ondokuzunda, Perşembe günü vefât etti.
Aslen Almanyalıdır. Bir savaşta esîr alındı ve müslüman oldu. Ankara’da ikâmet eden bir kadıya hediye edimişti. Bu kadı, Hasen Bey daha küçük iken, onun terbiye ve ta’limiyle meşgûl oldu. Daha sonra Anadolu kadıaskeri Kadri Efendi’nin yanına verildi. Bu zâtların yardımıyla ilim tahsil eti. Hâşiye-i tecrîd pâyesindeki Bağdâdî-zâde Hasen Çelebi’ye, Kalenderhâne müderrisi Taşköprü-zâde’ye ve Sahn-ı semân müderrisi Saçlı Emîr Efendi’ye, Kâtip Mahmûd Efendi ile beraber hizmet etmişlerdi. Sonradan Ebüssü’ûd Efendi’nin yanına verildi. Burada dînî ilimlerdeki bilgisini bir hayli arttırdı. 948 (m. 1541) senesinde Sultan Süleymân Hân İstabûr seferine çıkınca, kadıaskerler de sefere katıldılar. Sefer esnasında, Ebüssü’ûd Efendi’den Fetih sûresinin tefsîrini okudu. Keşşâf tefsîrinden, Fetih sûresi üzerine haşiye yazdı. Seferden döndükten sonra, mülâzemet payesini kazandı.
Bundan sonra müderrislik hayâtına başladı. Evvelâ Hoca Hayreddîn Medresesi’ne ta’yin edildi. Buradan Edirne’de Taşlık Medresesi’ne müderris oldu. 952 (m. 1545) senesinde, küçük Şems yerine Mahmûd Paşa Medresesi’ne terfi ettirildi. O asırda şeyhülislâmdan sonra en yüksek ilmî makamda bulunan Çivi-zâde Efendi, o medreseyi, medresedeki görevinden alınmış olan Hâmid Efendi’ye vermek istiyordu. (Hâmid Efendi, daha sonra 982 (m. 1574) senesinde şeyhülislâm oldu.) Bunun için Molla Hasen’i hâriç rütbesine çıkardılar. 954 (m. 1545) senesinde Bursalı Emîr Çelebi yerine haseki payesine yükseltildi. 955 (m. 1548) senesi Muharrem ayında, Ahmed Balkâf yerine Semâniye medreselerinden birine ta’yin edildi. Bir sene sonra Şehzâde Medresesi’nden kendi isteğiyle ayrılıp yerine Şam Müftîsi olan Hâmid Efendi ta’yin edildi. 959 (m. 1552) senesinde vefât eden Kadri Efendi, kendinden sonra işlerine bakması için ona vasıyyet etmişti. Bursa’ya gidip hizmetini tamamladı. O sene, Abdülkerîm-zâde Efendi yerine Şam müftîliğine getirildi. 961 (m. 1554) senesinde Fudayl Efendi yerine Bağdad kadısı ta’yin edildi. Bu vazîfeyi kabûl etmeyince, Şehzâde Medresesi’ne yeniden ta’yin edildi. Bunun yerine de, Bağdad kadısı olarak Mertlûs Efendi gönderildi. (Mertlûs Efendi’nin adı Mehmed bin Muhyiddîn Mehmed olup, Onbeşinci Şeyhülislâm Hâmid Efendi’nin kardeşidir. Mertlûs Efendi lakabıyla meşhûrdur.) 962 (m. 1555) Senesinde Rüstem Paşa tekrar sadr-ı a’zam olunca, 963 (m. 1556) senesinde ikinci defa Abdülkerîm-zâde’nin yerine Şam kadılığına ta’yin edildi. Ertesi sene Emîr Hasen Niksârî yerine Mekke-i mükerreme kadısı oldu. 965 (m. 1558) senesinde ise Pervîz Efendi yerine Kâhire’ye gönderildi. 968 (m. 1561) yılında emekli edildi. Beş seneden fazla bu hâl üzere yaşadı. Sultan İkinci Selim Hân tahta geçtikten sonra hocası Atâullah Efendi’nin vesilesiyle, 974 (m. 1566) senesinde Kâdı-zâde Efendi yerine İstanbul kadısı oldu. Aynı sene, Muallim-zâde Efendi yerine Anadolu kadıaskerliğine yükseltildi. 976 (m. 1568) senesi Receb ayında vazîfesinden alındı. 981 (m. 1573) senesinde, Molla Çelebi yerine ikinci defa İstanbul kadısı oldu. 983 (m. 1575) senesinde, ikinci defa emekli oldu. İstanbul kadılığına Çivi-zâde Efendi getirildi.
Molla Hasen, çeşitli dînî ilimlerde âlim olup, güzel ahlâklı, hoş tabiatlı bir zât olarak meşhûr idi. Temiz kalbli, hoş sohbet ve zekî idi. Muhtelif ilimlere dâir kıymetli kitapları araştırır ve kütüphânesine kazandırırdı. Bu husûsta çok gayretli idi. O zaman matbaa olmadığından, el ile kitap yazma husûsunda da kabiliyetli idi. Diğer yerlerde bulunan nadide eserleri, bizzat eliyle yazardı. Kemâl Paşa-zâde, Kadri Efendi gibi büyük zâtların kütüphânelerinde bulunan kitaplar, onun kütüphânesinde de, bulunurdu. Hasen Bey’in kendi yazdığı eseri olup olmadığı kaynaklarda bildirilmemektedir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Şakâyık-ı Nu’mâniyye zeyli (Atâî) sh. 239
2) Sicilli Osmânî cild-2, sh. 122
MOLLA HASEN BEY