Fıkıh ve târih âlimi. İsmi, Yûsuf bin Tagrîberdî bin Abdullah ez-Zâhirî olup, künyesi Ebü’l-Mehâsin’dir. Lakabı Cemâlüddîn’dir. 813 (m. 1411) senesi Şevval ayında Kâhire’de doğdu. 884 (m. 1470) senesi Zilhicce ayının beşinde yine orada vefât etti.
Doğduğu zaman, babası, Sultan Melik-üz-Zâhir Berkûk’un hizmetçilerinden idi. Sonra Haleb ve Şam vâlisi oldu. Babası 815 (m. 1412) senesinde vefât etti. Daha küçük iken, babası vefât eden Ebü’l-Mehâsin, eniştelerinden Nâsirî bin el-Adîm’in sonra Celâlüddîn Bülkînî’nin yanında yetişti. Kur’ân-ı kerîmi ezberledi. Elfiye, nahiv ve Îsâgûcî mantık kitabını okudu. Fıkhı; Şemsüddîn ve Alâüddîn er-Rumeyn el-Aynî, Ebi’l-Bekâ bin Dıyâ Mekkî eş-Şumnî’den tahsil etti. Birçok âlimlerden ilim tahsil etti. Aruzu en-Nevâcî’den, Makâmât-ül-Haririyye’yi Kıvâmüddîn el-Hanefî’den; tıp bilgilerini Selâmullah’dan, bedî’ ve ba’zı edebiyat türlerini Şihâbüddîn bin Arabşâh’dan öğrendi. Mekke-i mükerreme kadısı Ebi’s-Se’âdât bin Zâhire’nin derslerinde bulundu. Şiirlerinden yazdı. Kâhire’nin ve başka yerlerin şâirlerinin şiirlerini inceledi, İbn-i Hacer Askalânî’nin derslerinde bulunup, ondan çok istifâde etti. Asrının meşhûr âlimlerinden Aynî ile görüşüp, ilim öğrendi ve hadîs-i şerîf dinledi. İbn-i Tahân, İbn-i Berdes, İbn-i Nâzır-üs-Sâhib ders aldığı hocalarındandır. Zeynüddîn Zerkeşî, İbn-i Fürât ve başka âlimlerden icâzet (diploma) aldı.
İbn-i Tagrîberdî, çok defa hacca gidip geldi. İlk haccı 826 (m. 1422) senesinde oldu. Kıymetli eserler te’lîf etti. Eserlerinden birincisi ve en meşhûru Mısır Târihi’dir. Bu târih, 857 (m. 1453) senesine kadar olan vak’aları, komşu milletler de dâhil olmak üzere, mühim zâtların tercüme-i hâllerini ilâve ederek nakleder. Tashihli nüshası 860-862 (m. 1456)-üz-zâhire fî mülûki Mısr vel-Kâhire” adı ile tertîb edilip, Juynboll ve Matthes tarafından tab olundu. 2-Mevrîd-ül-latâfe fî men vetiy-es-saltanate vel-hilâfe: Peygamberimizin ( aleyhisselâm ) hayâtı ile Eshâb-ı Kirâmın isimlerini ve 842 (m. 1438) senesine kadar Mısır hükümdârları ile vezirlerinin adlarını ihtivâ eder. 3-Havâdis-üd-Dühür fî medel eyyâm-i veş-şühûr, 4-El-Menhel-üs-Sâfî vel-müstevfî ba’del vâfî fî terâcim-il-a’yân, 5-Helyet-üs-sıfât fil esmâ-i ves-sınâat, 6- Es-Sekr-ül-Fâdıh vel-Itr-ul-Fa’ıh, 7-El-Kevâkıb-üz-Zâhire min-en-nücûm-iz-zâhire, 8-Nüzhet-üz-Zay fit-Târih.
Mısır Sultânı’nın Fâtih Sultan Mehmed Hân’a yazdığı mektûpları bu zât kaleme aldı. Ebü’l-Mehâsin, kitaplarını ve tasnif ettiği eserlerini, vefâtından önce kendisi için yapılmış olan, türbesinin de bulunduğu medreseye vakfetti. Kulunç rahatsızlığına tutuldu. Vefâtına yakın ağrı ve acısı çok şiddetlendi. Vefât edince, Eşref İnal türbesi yakınında kendisi için yapılan kısma defnedildi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-13, sh. 282
2) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-10, sh. 305
3) Şezerât-üz-zeheb cild-7, sh. 317
4) Keşf-üz-zünûn cild-1 sh. 304, 690 cild-2, sh. 1884, 1901, 1933, 1942
5) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 560
6) Catalogue des manuscrits arabes cild-1, sh. 292
7) Ahlwardt; Verzeichniss der arabischen Handschriften cild-9, sh. 67
8) Brockelmann Sup-2, sh. 39
İBN-İ TAGRÎBERDÎ