Fıkıh ve hadîs âlimi. İsmi, Muhammed bin Akil bin Ebü’l-Hasen bin Akil el-Bâlisî el-Mısrî eş-Şâfiî’dir. Künyesi Ebû Abdullah olup, lakabı Necmüddîn’dir. 660 (m. 1262) senesinde doğdu, 729 (m. 1328) senesi Muharrem ayının ondördünde vefât etti. Karâfe kabristanına defnedildi.
Necmüddîn Bâlis; Dımeşk’da Fahr bin Buhârî’den, Kâhire’de İbn-i Dakîk-ül-Iyd’den hadîs-i şerîf dinledi ve ilim öğrendi. Bir müddet İbn-i Dakîk-ül-Iyd’in yanında kaldı. Onun yerine kadı vekîlliği yaptı. Bilbîsî’de, İbn-i Cemâa’dan sonra kadılık görevine atandı. Necmüddîn Bâlisî; ayrıca Dimyat, Üşmüm ve Hüseyniyye’de kadılık yaptı. Bu vazîfenin yanında, Taybersiyye, Muizziyye ve daha başka medreselerde müderrisliklerde bulundu. Bu medreselerde birçok talebe yetiştirdi.
Necmüddîn Bâlisî’nin kazancı az olduğu hâlde, çok Îsâr sahibi idi. (Îsâr; kendi ihtiyâcı varken, ihtiyâcı olan birisine yardımda bulunmak, başka ihtiyâç sahibini kendisine tercih etmek demektir.) Zamanında fetvâlar husûsunda ona müracaat edilirdi. Tâcüddîn Sübkî, Zehebî ve Esnevî, onu Hakka olan bağlılığı ile övmüşlerdir. Vera’ sahibi olup, haramlardan ve şüphelilerden son derece kaçınırdı. Faziletli olması, dîne bağlılığı ve devamlı ilimle meşgûl olmasıyla meşhûr idi.
Necmüddîn Bâlisî, fıkha ve hadîs ilmine dâir birçok eser yazmıştır. Bunlardan ba’zıları şunlardır: 1- Muhtasaru Tirmizî. 2- Şerh-ut-Tenbîh (Şafiî fıkhına âit bir eser olup, Sîrâzî’nin eserinin şerhidir.), 3- Telhîs-ül-mu’în.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-10, sh. 296
2) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Sübkî) cild-9, sh. 252
3) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-4, sh. 50
4) El-Bidâye ven-nihâye cild-14, sh. 144
5) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Esnevî) cild-1, sh. 290
6) Şezerât-üz-zeheb cild-6, sh. 91
7) Hüsn-ül-muhâdara cild-1, sh. 425
8) Keşf-üz-zünûn cild-1, sh. 490, 491, 559
NECMÜDDÎN BÂLİSÎ