Şafiî mezhebi fıkıh âlimi. İsmi, Mahmûd bin Ahmed bin Muhammed nûr el-Hemedânî el-Füyûmî el-Hamevî olup, künyesi Ebü’s-Senâ’dır. Lakabı ise Nûreddîn’dir. 750 (m. 1349) senesinde Hama’da doğdu. 834 (m. 1431) senesi Şevval ayının yedisinde, Hama’da vefât etti.
Babası İbn-i Zâhir, Füyûm’dan Hama şehrine gelip yerleşti. Dehşe denilen yerde hatîblik yaptı ve “El-Misbâh-ül-münîr fî garîb-iş-şerh-il-kebîr” ismindeki iki cildlik eserini yazdı. Ebü’s-Senâ Mahmûd burada dünyâya geldi ve yetişti. İbn-i Hatîb-üd-Dehşe, Kur’ân-ı kerîmi ezberledi ve birçok kitabı okudu. Şihâb el-Merdâvî’den Sahîh-i Müslim’i, Kâsım ed-Darîr’den Sahîh-i Buhârî’yi okudu. Kemâl el-Mearri ve birçok âlimden hadîs-i şerîf dinledi. Memleketinde bulunan büyük âlimlerden fıkıh ilmini öğrendi. Mısır ve Şam’a ilim öğrenmek için gitti ve oralardaki âlimlerin sohbetlerinde bulundu. Onlarla ilmî müzâkerelerde bulundu. Fıkıh, usûl, Arab dili ve edebiyatı, lügat ve başka ilim dallarında akranlarından öne geçti.
İbn-i Hatîb-üd-Dehşe, sefirlik ve Hama şehri hâkimliği yaptı. Daha sonra bu görevden ayrıldı. Hama’daki evi, ilim öğrenmek için gelenlerle dolup taştı. Çok talebe okuttu ve fetvâlar verdi. İlmî çalışmalarla, eser yazmakla meşgûl oldu. Hama halkına ilim ve ahlâk öğretti. Şânı, şerefi ve ilimdeki üstünlüğü her tarafa yayıldı. İbn-i Hatîb-üd-Dehşe, birçok eser yazdı. Yazdığı eserlerden ba’zıları şunlardır: 1- İgâset-ül-muhtâc ilâ şerh-il-minhâc lin-Nevevî, 2- Tuhfetü zeril erbi fî şekl-il-esmâi ven-Neseb, 3- Et-Takrib fî ilm-il-garîb (iki cild), 4- Tehzîb-ül-metâli’ li tergîb-il-metâli’ fî garîb-il-hadîs (beş cild), 5- Şerhu Elfiye-i İbn-i Mâlik, 6- Şerh-ül-Kâfiye li İbn-il-Hâcib (üç cild), 7- Şerh-ül-Vesîle, 8- Lübâb-ül-kût fî ihtisâri Şerh-ıl-Ezraî li Minhâc ven-Nevevî, 9- Vesîlet-ül-isâbe fî san’at-il-kitâbe, 10- El-Yevâkit-ül-mudiyye vel-mevâkit-üş-Şer’ıyye (doksan beyt).
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-12, sh. 148
2) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-10, sh. 129
3) Şezerât-üz-zeheb cild-7, sh. 210
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 410
5) Keşf-üz-zünûn cild-1, sh. 464, cild-2, sh. 1361, 1369
6) Brockelmann GaL 2 sh. 66 Sup: 2 sh. 70
İBN-İ HATÎB-ÜD-DEHŞE