Hadîs ve fıkıh âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin Süleymân bin Ya’kûb el-Ensârî’dir. İbn-i Hatîb ismiyle tanınmıştır. Künyesi Ebû Abdullah, lakabı Celâleddîn’dir. Şafiî mezhebindendir. Târih, lügat, nahiv ilimlerinde de âlim idi. 745 (m. 1344) senesinde doğdu. 811 (m. 1408)’de Kâhire’de vefât etti.
Zamanının âlimlerinden ilim öğrenip, çeşitli ilimlerde yetişti. Son derece keskin bir zekâya sâhib idi. Konuşma ve maksadını ifâde husûsunda da çok mehâretliydi. Bir mecliste, çeşitli ilimlerden bahis açıp konuşacak derecede geniş kültüre sâhib idi. Bu hâlini gören, onun bütün ilimlerde âlim olduğu zannına varırdı. İkna kabiliyeti çok yüksek olup, muhatablarını gayet rahatlıkla ikna ederdi. Edebiyatta o derece mehâretli idi ki, zamanında Şam’da bulunan şâirler, onun karşısında devamlı takdîr ifadelerini belirttiler. Ondan pekçok kimse ilim öğrenmiştir, ömrünün son zamanlarında tasavvufa yöneldi. Pekçok eseri vardır. Eserleri şunlardır, 1- “Şerhu Elfiyye”: İbn-i Mâlik’in nahiv ilmi ile ilgili meşhûr Elfiye adlı bin beyitlik eserinin şerhidir. 2- “El-İmtag bil-İtbag”, 3- “El-İmdâd fil-Ezdâd”, 4- “Mahbûb-ül-kulûb ve mülâz-üş-Şevâz”, 5- “Tavâf-ül-lisân bi-zarf-iz-zemân”, 6- “Tahsîl-ül-edevât bi tafsîl-ül-vefiyât”, 7- “Metâlib-ül-metâlib”, 8- “Nihâyet-ül-emniyyât-fil-Kelâmi alâ hadîsi “İnnemel a’mâlü bin-Niyât”, 9- “Tarh-ül-Hasas”, 10- “Şerh-ül-Hulâsa”. Ayrıca üçyüz beyitlik Ercüze denilen türde şiirleri vardır. Ba’zı şiirlerinin tercümesi şöyledir. “Bir kimse seni büyük bir sevgiyle severse, sen de ona çok muhabbet göster. Fakat kimsenin sana sevgisi, yerden göke kadar da olsa seni aldatmasın. Onun seni sevmesi, sende olan bir menfaati sebebiyle olabilir ve sendeki menfaati bitince, sevgisi de sona erebilir.”
“Her nasihat edenin nasihatini kabûl et. Hattâ bu nasîhatçi nasihatinde gösteriş bile yapmış olsa, mürailik yapsa bile. Çünkü çok kerre, kendisi ilâca, tedâviye daha çok muhtaç olan bir tabîb, başkasına faydalı olur. Başkasını tedâvi eder.”
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-8, sh. 266
2) Bugyet-ül-vuât cild-1, sh. 25
3) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-6, sh. 310
4) Keşf-üz-zünûn sh. 153
5) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 179
İBN-İ HATÎB DÂREYYÂ DIMEŞKÎ