Mâlikî mezhebi fıkıh, hadîs, kırâat ve lügat âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin Dâvûd bin Mûsâ bin Mâlik el-Lahmî’dir. Künyesi Ebû Abdullah olup, İbn-ül-Kemâl diye bilinir. Kaynaklarda doğum târihi kesin belli olmayan Muhammed el-Lahmî’nin, 640 (m. 1242) yılından önce doğduğu bildirilmektedir. 702 (m. 1302) yılında vefât etti.
Fazilet sahiblerinin büyüklerinden bir zât idi. Çok ibâdet eder, etinde bulunan yiyecek, giyecek ve eşya ile idâre ederdi. Gösterişten uzak, herkesle iyi geçinen, hâli ve gidişatı güzel bir kimse idi. Memleketinde üstâd Ebü’l-Hasen Ali bin Muhammed bin Lübbüddânî’den ilim tahsil etti. Hatîb Ebü’l-Hasen Ali bin Yûsuf bin Berbâk ve Ebû Abdullah Muhammed bin Ahmed’den hadîs-i şerîf dinledi. Bu âlimlerden Kur’ân-ı kerîm kırâati ilmini öğrendi. Kâdı Ebû Bekr bin Yahyâ bin Mehleb, Ebû Ali bin Ebi’l-Ahves, Kâdı Ebû Bekr bin Muhammed bin İbrâhim ed-Debbâg el-Ûsî, Ebû Ca’fer et-Tabbâ ve Üstâd Ebü’l-Hüseyn bin Ebü’r-Rabî gibi âlimlerden Arabca dil bilgilerini lügat ilmini öğrendi. Kutbüddîn Kastalânî, Cârullah Ebü’l-Yünın İbni Asâkîr, İbn-i Ebi’d-Dünyâ ve daha başka doğuda yetişmiş âlimler ona icâzet verdiler.
Kırâat ilminde, çok bilgi sahibi meşhûr bir âlim oldu. Ondan ders almak ve ilminden istifâde etmek için, uzak yerlerden birçok kimseler gelirler, ilim öğrenirlerdi. Hadîs ilminde güvenilir zâtlardandı, İslâm âlimleri, hadîs-i şerîf öğrendikleri kimselerin hâllerine, ibâdetlerine, ilimlerine, hafızalarına, günlük yaşayışlarına dikkat ederlerdi. Emîn olmayanlardan hadîs-i şerîf almazlardı. Güvenilir, i’timâda şayan olanları da durumlarına göre muhtelif kelimelerle ifâde ederlerdi. Fıkıh ilminde de çok bilgiliydi. Fıkıh mes’elelerini iyi bilirdi. Hattâ akidlerin şartlarını, insanların en iyi bilenlerinden idi. Lügat ve Arabca lisânına âit dil bilgilerinden hoşlanır, edebiyattan zevk alırdı. İnce ma’nâlı çok güzel şiirleri vardır. Endülüs’te büyük âlimlerin bulunduğu beldeleri dolaşarak, çok sayıda büyük âlimden ilim tahsil etti. Derslerinde bulunduğu âlimlerden rivâyette bulundu. Öğrendiği bilgilere dâir eserler yazdı. Talebe yetiştirmek sûretiyle insanlara faydalı olmaya çalıştı. Başta Gırnata olmak üzere değişik şehirlerde kırâat dersleri okuttu. Ondan çok kimse ilim tahsil edip yetişmiş, me’zûn olmuşlar ve ilminden çok istifâde etmişlerdir.
Pekçok kıymetli eserin de müellifi olan Muhammed Lahmî’nin, eserlerinden ba’zıları şunlardır: 1- “Kitâb-ül-muknî”, “El-Mümti’ fî tehzîb-il-Muknî” eserleri kırâat ilmine dâirdir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-8, sh. 259
2) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-3, sh. 316
3) Ed-Dîbâc-ül-müzehheb sh. 298
MUHAMMED LAHMÎ (Muhammed bin Ahmed)