Mâlikî mezhebi fıkıh, kelâm, hadîs, tefsîr ve usûl âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin Muhammed bin Abdullah bin Yahyâ bin Abdürrahmân bin Yûsuf el-Kelbî el-Gırnâtî olup, künyesi Ebü’l-Kâsım’dır. 693 (m. 1294) yılında doğdu. 741 (m, 1340) yılında Tarifte İspanyollarla müslümanlar arasında cereyan eden savaşta, Kâine hâdisesinde şehîd oldu.
Üstâd Ebû Ca’fer bin Zübeyr’den ilim tahsil etti. Ondan; Arabca, fıkıh, hadîs ve kırâat ilimlerini öğendi. Ebü’l-Hasen bin Sem’ûn ve Ebû Abdullah bin el-İmâd’dan da dersler aldı. El-Hatîb-ül-Fâdıl Ebû Abdullah bin Bertâl ve üstâd Ebü’l-Kâsım bin Abdullah eş-Şât el-Ensârî, el-Hatîb Ebû Abdullah bin Râşid, Ebü’l-Mecd bin Ebi’l-Ahves, Ebû Abdullah bin Ebû Âmir gibi büyük âlimlerin derslerine devam ederek ilmini arttırdı.
Zamanındaki büyük âlimlerden uzun zaman ilim öğrenen Muhammed Kelbî, gayretli çalışmaları neticesinde büyük bir âlim oldu.
Başka işlerden vazgeçerek ilimle meşgûl olma husûsunda, örnek alınacak bir durumda idi. Vaktini, ilim müzâkere etmek, kitap yazmak, ba’zı kitapları şerh etmekle geçirirdi. Büyük fıkıh âlimi ve hafız olup, devamlı ilim öğretir ve talebe yetiştirirdi. Arabca, usûl, kırâat, hadîs, edebiyat ilimlerinin hepsinde derin bilgi sahibi idi. Tefsîr ilminde de âlim olup, tefsîr âlimlerinin âyet-i kerîmeler hakkındaki sözlerini iyi bilirdi. İlme çok düşkün olan bu zâtın, çok zengin bir kütüphânesi vardı. Derslerine gelenlerle gayet güzel konuşur, güzel muâmele eder, sohbetlerinden, sözlerinden istifâde edilirdi.
Herkese karşı iyilik düşünür, herkese merhametle muâmele ederdi. Doğru i’tikâdlı idi. Yaşı genç olmasına rağmen, memleketinde Mescid-ül-a’zâmda hatîblik vazîfesini verdiler. İlminin yüksekliği, ahlâkının güzelliği, faziletlerinin çokluğu husûsunda onu tanıyanlar ittifâk halindeydiler.
Ömrünü, ilim öğrenmek, talebe yetiştirmek ve kitap yazmakla geçiren bu mübârek âlim, pek kıymetli eserler yazdı. Ba’zıları şunlardır: “Vesîlet-ül-müslim fî tehzîb-i Sahîh-i Müslim”, “El-Kavânîn-ül-fıkhiyye fî telhisi mezheb-il-Mâlikiyye”, “El-Muhtasar-ül-Bârî fî kırâati Nâfi”, “El-Fevâid-ül-âmme fî lahn-il-âmme”, “Takrîb-ül-Vüsûl ilâ ilm-il-usûl”, “Usûl-ül-kırâat-is-sitte”, “El-Envâr-üs-seniyye fil-kelimât-is-sünniyye”, “Ed-Deavât vel-ezkâr”, “Et-Tenbîh alâ mezheb-iş-Şâfiiyye vel-Hânefiyye”, “Nûr-ul-mübîn fî kavâididdîn” ve “Fihrist” (Doğuda ve batıda yetişmiş büyük âlimleri bildiren bir kitaptır.)
Bunlardan Başka, tefsîr ve kırâat ilimlerine dâir notları da vardır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-9, sh. 11
2) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-3, sh. 356
3) Ed-Dîbâc-ül-müzehheb sh. 295
4) Tabakât-ül-müfessirîn (Dâvûdî) cild-2, sh. 81
MUHAMMED KELBÎ (Muhammed bin Ahmed)