Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Ali bin Ebî Bekr Ahmed bin Halife el-Hemedânî el-Hüseynî el-Yemânî olup, künyesi Ebü’l-Hasen’dir. Lakabı Muvaffakuddîn ve Nûruddîn’dir. Aslen İran’da bulunan Hemadân şehrindendir. Daha çok İbn-ül-Ezrak diye tanınır. Kaynak eserlerde doğum târihi bulunamamıştır. 809 (m. 1407) senesinde, Ramazân-ı şerîf ayının yirmibeşinde, Cumartesi günü Ebyât-ı Hüseyn isimli beldede vefât etti. Vefâtında seksen yaşlarında olduğu tahmin edilmektedir.
Ebyât-ı Hüseyn isimli beldede yetişen İbn-ül-Ezrak, Fakîh Yahyâ el-Âmirî, İbrâhim bin Matîr ve başkalarından fıkıh öğrendi. Dayısı Ebû Bekr bin İmrân’dan ferâiz okudu. Bundan sonra Yemen’de bulunan Zebîd beldesine göç etti. Orada, İmâm-ı Mâverdî’nin meşhûr Hâvî isimli fıkıh kitabını Ebû Bekr ez-Zebîdî’den okudu. Ayrıca İbn-ül-Cellâd’ın derslerinde bulunup, cebr ve başka ilimler okudu. Hacca gitti. Mekke-i mükerremede Afîfüddîn Yâfi’î’den ilim aldı. Sonra Zebîd’e döndü.
İlim öğrenmek husûsundaki üstün gayretleri neticesinde kısa zamanda yetişti. Fıkıh, ferâiz, riyâziyye, cebr, hesap ve başka ilimlerde âlim oldu. Bilhassa fıkıh ilminde çok mahir idi. Devamlı ilim ile meşgûl olur, çok kitap mütâlâa ederdi.
İlimde çok yükselip, zamanının büyük âlimlerinden olduktan sonra ders ve fetvâ vermeye başlayan İbn-ül-Ezrak, elli sene gibi uzun bir müddet bu hizmetini devam ettirdi. Onbeş sene kadar doğup büyüdüğü Ebyât-ı Hüseyn beldesinde kaldı. Bir müşkili olanlar, sohbetinde bulunmak istiyenler, yakın beldelerden yanına geldikleri gibi; Zebîd, Aden ve San’â gibi uzak beldelerden de gelenler olurdu. Bedrüddîn Hüseyn bin Abdürrahmân el-Ehdel, Ebü’l-Feth el-Merâgî ve Takıyyüddîn bin Fehd gibi âlimler, İbn-ül-Ezrak’ın derslerine devam edip ondan icâzet aldılar.
İbn-ül-Ezrak hazretleri, insanlarla meşgûl olmak, yakın ve uzak beldelerden gelen kimselerin suâllerine cevap vermek ve husûsî talebelerinin derslerini devam ettirmek gibi çok fazla olan meşgûliyetleri arasında ba’zı kıymetli eserler de te’lîf etmiş olup, bunlardan birkaçının ismi şöyledir: Nefâis-ül-ahkâm, Muhtasar-ül-mühimmât lil-Esnevî, Tahkîk-ül-Vâfî bil-İzâh-ış-Şâfiî, Bugyet-ül-hâiz fî şerh-il-ferâiz.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-5, sh. 200
2) Mu’cem-ül-müellifîn cild-7, sh. 44
3) Şezerât-üz-zeheb cild-7, sh. 85
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 727
5) İzâh-ül-meknûn cild-1, sh. 268
6) Keşf-üz-zünûn sh. 1965
İBN-İ EZRAK