Hadîs, fıkıh âlimi ve evliyânın büyüklerinden. İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Abdürrahmân bin Hüseyn’dir. Künyesi Ebû Abdullah olup, lakabı Şemsüddîn’dir. Hattâb Raînî diye meşhûr oldu. 902 (m. 1496) senesi Ramazân-ı şerîf ayının onsekizinde, Mekke-i mükerremede doğdu. 954 (m. 1547) senesinde batı Trablus’da vefât etti.
Hattâb Raînî, fıkıh ilmini ve diğer ilimleri, babası Hattâb-ı Kebîr, Ahmed bin Abdülgaffâr ve evliyânın büyüklerinden Muhammed bin Irak’dan öğrendi. Hadîs âlimlerinden Abdülkâdir Nüveyrî, Muhibbüddîn Ahmed bin Ebi’l-Kâsım Nüveyrî, Burhânüddîn Kalkaşendi, İzzüddîn Abdülazîz bin Fehd, Cemâlüddîn Sânî, Abdürrahmân Kâbûni ve birçok âlimden hadîs-i şerîf rivâyet etti. Hadîs ilminde çok yükseldi. İlim öğrendiği âlimlerin hepsi ona icâzet (diploma) verdiler. Ondan ise Abdürrahmân Tâcûrî, Muhammed Kaysî, oğlu Yahyâ Hattâb ve birçok âlim ilim öğrendi.
Hattâb Raînî, çok çeşitli ilimlerde mütehassıs idi. Tefsîr, hadîs, fıkıh ve usûl-i fıkıh ilimlerinde derin bir âlim idi. Lügat bilgisi çok genişti. Sarf, nahiv, ferâiz ve hesap ilimlerinde de söz sahibi idi. Hicaz’daki Mâlikî mezhebi fıkıh âlimlerinin sonuncularındandır.
Ebû Abdullah Hattâb Raînî çok güzel eserler yazdı. Muhtasar-ı Halîl’e çok kıymetli bir şerhi vardır. Vefât ettikten sonra, büyük oğlu Yahyâ bunu dört cild hâlinde temize çekti. Bu eserinde, onun zekâsının yüksekliği ve mevzûlara hâkimiyeti açıkça görülür. Bu eser üzerine, onun yazdığından daha güzel bir şerh yazılmamıştır. Yazmış olduğu eserlerinden ba’zıları şunlardır: 1-Tahrîr-ül-kelâm fî mesâil-il-iltizâm, 2-Tahrîr-ül-mekâle fî şerh-ir-Risâle li İbn-i Gâzî, 3- El-Beşâret-ül-Henîe bi ennattâun lâ yedhulu Mekket-el-mükerremete velmedînete, 4- Tefrîh-ül-kulûb bil-hisâl-il-mükeffireti li mâ tekaddeme ve mâteahhere min-ez-zünûb 5- Tefsîr-ül-Kur’ân-ı kerîm (tamamlanmamıştır), 6- Umdet-ur-râvîn fî ahkâm-it-tavâin, 7- Kurret-ül-ayn bi şerh-il-verekât li İmâm-il-Haremeyn fil-usûl, 8- El-Kavl-ül-metin fî ennettâun lâ yehdul-ül-beled-el-emîn, 9- El-Kavl-ül-vâdıh fî beyân-il-revâih, 10- Mutemmimet-ul-âcûrûmiyye fî ilm-il-Arabiyye, 11- Mevâhib-ül-celîl fî şerhi muhtasar-uş-Şeyh Halîl fil-fürû’ 12- Hidâyet-üs-sâlik-ül-muhtâc li beyân-il-mu’temir vel-hac, 13- Tahrîr-ül-kelâm, 14-Namaz vakitlerinin aletsiz olarak, felekî faaliyetlere göre bulunmasına dâir üç risale.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-11, sh. 230
2) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 242
3) El-A’lâm cild-7, sh. 58
4) Keşf-üz-zünûn cild-2, sh. 1628
5) Neyl-ül-ibtihâc sh. 337
6) İzâh-ül-meknûn cild-1, sh. 183, 301, cild-2, sh. 121, 252, 704
7) Brockelmann Gal-2, sh. 387
HATTÂB RAÎNÎ