Evliyânın büyüklerinden. İsmi, Muhammed Osman bin Muhammed Ebî Bekr bin Abdullah Mîrgânî Hanefî Hüseynî’dir. Seyyid olup soyu Hazret-i Hüseyn’e dayanır. 1208 (m. 1793) senesinde Hicaz’da Tâif’in es-Selâme köyünde doğdu. 1268 (m. 1852) senesinde Tâif’de vefât etti. Na’şı, Mekke-i mükerremeye nakledilerek, Mu’allâ kabristanlığına defnedildi.
Muhammed Mîrgânî, on yaşında iken babası vefât etti. Tahsilini Mekke-i mükerremede yaptı. Büyük bir âlim olan amcası Seyyid Yâsîn’den; tefsîr, hadîs, fıkıh ve başka ilimleri öğrendi. Daha sonra Mısır’a gitti. Tasavvuf yoluna girdi. Ahmed bin İdrîs’ın sohbetlerinde kemâle geldi. Zâhirî ve bâtınî (kalb) ilimlerinde üstün bir dereceye yükseldi. Nakşî, Kadirî, Şâzilî, Cündî, Mîrgânî büyüklerinin sohbetlerine kavuştu. Mîrgânî yolu, ceddi (dedesi) Seyyid Abdullah’ın yolu idi. Kendisinin bu yolu, Hicaz havâlisinde. Sa’îd-i Mısır’da ve bilâhare gittiği Sudan’da yayılmıştı.
Muhammed Mîrgânî, fazilet sahibi ve Hanefî mezhebinde yüksek ilim sahibi bir zât idi. Ömrünü insanları irşâd ile geçirdi. Çok talebe yetiştirdi. Allahü teâlânın sevgili kullarından olup, çok kerâmetleri görüldü. Kerâmetlerinin en büyüğü, uyanık iken karşısında Resûlullahı ( aleyhisselâm ) görüp, vasıtasız olarak onunla konuşmasıydı.
Resûlullaha salevât hakkında çok eserler yazdı. “Feth-ur-Resûlî” adlı salevât-ı şerîfe kitabını, 1232 (m. 1817) senesinde Mescid-i Nebevî’de, Ravza-i mutahhera (Peygamber efendimizin ( aleyhisselâm ) kabr-i şerîfleri) yanında yazdı. Kendisi bu konuda şöyle buyurdu: “Bu eserimden başka üç salevât risalem daha vardı. Resûlullahın ( aleyhisselâm ) huzûr-u şerîflerine vardım. Bu eserleri bir araya toplamak arzu ettim. Resûlullahın ( aleyhisselâm ) huzûrunda, bunlardan Feth-ur-Resûlî’yi yazdım.”
Muhammed Mîrgânî “Akreb-üt-turûk-ı ilelhak” kitabının ondördüncü sahifesinde buyurdu ki: “Resûlullahın karşısında olduğunu, seni gördüğünü ve sesini işittiğini düşün! Uzakta isen de, Allahü teâlâ sesini işittirir ve seni gösterir. Burada yakın ile uzak arasında fark yoktur.”
Eserlerinden ba’zıları şunlardır: 1-Tâc-üt-tefsîr li-kelâm-il-melik-il-kebîr, 2- Es-Sirr-ur-Rabbânî: Bir mevlîd-ı şerîf mecmûasıdır, 3- En-Nefehât-ül-medîne fî medâih-il-Mustafaviyye, 4-En-Nûr-ül-Burâk fî medh-in Nebiyy il-müsdâk, 5- Feth-ur-Resûl, 6- Miftâhu bâb-id-Dühûl: Salevât mecmû’alarıdır. 7- Mecmû’ul-evrâd-il-kebîr: Tasavvufa dâirdir. 8- El-Envâr-ül-müterâhime: Manzûm bir eserdir. 9- Mecmû’a yeştemilü aled-dîvân el-Müsemmâ Mecmû’ul-garâib.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-2, sh. 286
2) Câmi’u kerâmât-il-evliyâ cild-1, sh. 219
3) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 373
4) İzâh-ul-meknûn cild-1, sh. 120, 208, 379, cild-2, sh. 102, 166, 575
5) El-A’lâm cild-6, sh. 262
6) Fâideli Bilgiler sh. 424
MUHAMMED MÎRGÂNÎ