Fıkıh, hadîs, ferâiz ve cebir âlimi. İsmi, İsmâil bin Muhammed bin İsmâil bin Ferâ el-Harrânî ed-Dımeşkî olup, künyesi Ebü’l-Fidâ’dır. Lakabı ise Mecdüddîn’dir. 645 (m. 1247) senesinde Harran’da doğdu. 729 (m. 1328) senesi Cemâzil-evvel ayının dokuzunda, Pazar gecesi el-Cevziyye Medresesi’nde vefât etti.
Mecdüddîn Ebü’l-Fidâ, 671 (m. 1272) senesinde ailesiyle birlikte Dımeşk’a geldi. Orada; İbn-i Ebî Ömer, İbn-üs-Sayrafî, el-Kemâl Abdürrahîm, İbn-ül-Buhârî, el-Kâsım el-Erbîlî, Ebî Hâmid bin es-Sâbûnî, Ebû Bekr el-Âmiri ve başkalarından hadîs-i şerîf dinledi ve rivâyette bulundu. Fıkıh ilmini, Şemsüddîn İbni Ebî Ömer’den öğrendi. Uzun süre İbn-i Ebî Ömer’in derslerine devamla, fıkıhta çok bilgi sahibi oldu. Hadîs, usûl, mantık ve başka ilimlerde de üstün dereceler elde etti. Uzun zaman fetvâ verdi. Çok kimseler ondan istifâde etti. Lisânı ve konuşması çok düzgün idi.
Et-Tafi onun hakkında; “Mecdüddîn Ebü’l-Fidâ, fıkıh, hadîs, usûl-i fıkıh, ferâiz, cebir, mukâbele ilimlerinde âlim idi. Kuvvetli îmân sahibi idi” demektedir.
Zehebî ise onun hakkında şöyle demektedir: “Mecdüddîn Ebü’l-Fidâ, Hanbelî mezhebi âlimi idi. Ahkâm hadîslerini iyi bilirdi. Hâfız idi.”
Ba’zı âlimler onun hakkında şöyle dediler “Mecdüddîn Ebü’l-Fidâ, mezhebinin ince bilgilerini bilirdi.” Mecdüddîn Ebü’l-Fidâ, ilim ve talebe yetiştirmekle meşgûl oldu. Nakli sahih idi. Birçok fetvâlar verdi. Çok eser yazdı. Kimseye zorluk çıkarmaz, bilakis başkasının sıkıntısını çekerdi. İlimden başka ağzından söz çıkmazdı. Vakitlerini ilim ve ibâdet ile geçirirdi. Birçok fıkıh âlimi dersini dinleyip istifâde ettiler. Onun dersinde yetişen âlimler, çeşitli medreselerde ders okuttular. Mecdüddîn Ebü’l-Fidâ ders okuturken, Muhammed aleyhisselâmın ism-i şerîfi geçtiği zaman, yağmur misâli gözyaşı dökerdi.
Mecdüddîn Ebü’l-Fidâ buyurdu ki: “Kendimi insanlardan üstün görmedim ve kalbimden de böyle birşey hiç geçmedi.”
Mecdüddîn İsmâil, hayâtı boyunca muntazaman vazîfesine devam etti. Tatil olsun olmasın, ders okuttu. Bayram gününe de rastlasa, eğer ilim öğrenmek istiyen biri varsa ona ilim öğretirdi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Zeyl-i Tabakât-ı Hanâbile cild-2, sh. 408
2) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-1, sh. 377
İSMÂİL BİN MUHAMMED ED-DIMEŞKÎ