Fıkıh, tefsîr ve hadîs âlimi, tasavvuf ehli büyüklerden. İsmi, Halîl bin Hüseyn es-Si’ridî el-Ömerî el-Kürdî eş-Şâfiî’dir. 1167 (m. 1754) senesinde Bitlis yakınlarında Hizân’da doğdu. 1259 (m. 1843) senesinde Siirt’te vefât etti. Kabri Siirt’te olup, ziyâret edilmektedir.
Tahsile başladığı sıralarda, babası Molla Hüseyn onu Sofiyye-i aliyyeden olan büyük âlim Erzurumlu İbrâhim Hakkı hazretlerinin huzûruna götürdü. Onun duâ ve teveccühlerine mazhar oldu. Yaşadığı bölgenin âlimlerinden ilim öğrendi. En meşhûr hocası Molla Mahmûd Behdînî (r.aleyh) idi. Babasının ilminden de çok istifâde etti. O mübârek kimselerin yanında aklî ve naklî, zâhirî ve bâtınî ilimlerde kemâle geldi. Pekçok kerâmetleri görüldü. Zamanının müftîsi ve asrının bir tanesi oldu. Tahsilini tamamladıktan sonra, Siirt’te talebe yetiştirip kıymetli eserler yazmak ve insanlara Allahü teâlânın yolunu gösermekle meşgûl oldu. Pekçok talihli kimseler, kendisinden feyz alıp, kalblerini Allahü teâlânın aşkıyla doldurmak ve hâllerini Resûl-i ekremin ( aleyhisselâm ) güzel ahlâkı ile süslemekle şereflendiler. Bunların en büyüklerinden biri de, Seyyid Fehîm-i Arvâsî hazretleri gibi büyük bir âlimi yetiştirmesi ile, Allahü teâlânın rızâsına ve bütün insanlığın duâsına mazhar olan Muş müftîsi Ebû Abdullah Molla Hasen Ehvedî Ensârî hazretleri idi. Seyyid Fehîm-i Arvâsî (r.aleyh), talebelerinden Seyyid Abdülhakîm-i Arvâsî hazretlerini yetiştirdi. O da Birinci Dünyâ harbi esnasında Ermeni katliâmı sırasında memleketi olan Van’ın Müküs (Bahçesaray) nahiyesine bağlı Arvas (Doğanyayla) köyünden hicret ederek, uzun bir yolculuk ve birçok sıkıntılardan sonra İstanbul’a geldi. İstanbul’da insanlara yıllarca durup-dinlenmeden ilim ve feyz saçtı. Yetiştirdiği talebelerle büyük İslâm âlimlerinin eserlerinin bütün dünyâya yayılmasına vesile oldu.
Molla Halîl Si’ridî’nin yazdığı kıymetli eserler şunlardır: 1- Tefsîrü Tabsırat-ü-kulûb fî kelâmi Allâm-il-guyûb, 2- Tefsîrun ahar ilâ sûret-il-Kehf, 3- Diyâtı kalb-il-arûf fit-tecvîdi ver-resmi ve ferşey-il-hurûf, 4- Şerhun alâ manzûmet-iş-Şâtıbî fit-tecvîd, 5-Mahsûl-ül-mevâhib-il-ehâdiyyeti fil-hasâisi veş-şemâil-il-Ahmediyye, 6-Te’sîsü kavâid-il-akâid alâ mâ sahha min ehl-iz-zâhir vel-bâtın min-el-avâid, 7- Mulahhas-ül-kavâtî’ vez-zevâcir, 8-Kitâbün fî usûl-il-fıkh-iş-Şâfiî, 9- Kitâbün fî usûl-il-hadîs, 10- Zübdetü mâfi fetâv-el-hadîs, 11- Muhtasar-u Şerh-is-Sudûr fî şerh-il-mevti ve ahvâl-il-kubûr, 12- Minhâc-üs-sünne fî ahvâl-is-sûfiyye: Manzûm bir eserdir. 13- Nebzetün min-el-mevâhib-il-medeniyyeti fiş-Şathiyyâti vel-Vahdet-üz-zâtıyyeti, 14- Nehc-ül-enâm fil-akâid: Manzûmdur. 15- Şerhun alâ kasîdet-il-hemziyye, 16- Risale fil-ma’fuvvât, 17-Ezhâr-ül-ğusûn min me’kûlâtı erbâb-il-fünûn, 18- El-Kâmûs-üs-sânî fin-nahvi ves-sarfi vel-me’ânî, 19- Risâletün fî ilm-il-mantık, 20- Risâletün fil-mecâz vel-istiâre, 21- Risâletün fî âdâb-il-bahs vel-münâzara: Manzûmdur. 22-Risâletün fil-va’z, 23- El-mantûk-uz-zümridiyye nazmu telhîs-il-miftâh, 24-Manzûme fî mevlid-in-Nebiyyi
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tam İlmihâl Seddet-i Ebediyye sh. 131, 149, 150
2) El-A’lâm cild-2, sh. 317
3) Osmanlı Müellifleri cild-2, sh. 38
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 357
5) Mu’cem-ül-müellifîn cild-4, sh. 117
6) İcâzetnâme-i Ahmed Mekkî İstanbul 1373, sh. 4
MOLLA HALÎL Sİ’RİDÎ