Osmanlı âlimlerinden. Altmış beşinci Osmanlı şeyhülislâmıdır. İsmi, Mehmed Emîn’dir. Sultan Üçüncü Ahmed Hân’ın başhekimi Hayâtî-zâde Mustafa Efendi’nin oğludur. Hayâtî-zâde Mehmed Emîn Efendi diye bilinir. Doğum târihi bilinmemekte olup, İstanbul’da doğdu. 1160 (m. 1748)’da Şam’da vefât etti.
İlk eğitim ve öğrenimini gördükten sonra zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsil etti. İlimde yükselip müderrislik diplomasını aldıktan sonra, Yenişehir kadılığına ta’yin edildi. 1147 (m. 1734) senesinde Edirne kadılığına nakledildi. Tıb ilmini de tahsil edip ihtisas kazanmış olan Mehmed Emîn Efendi, 1149 (m. 1736) senesinde kadılıktan başka ek olarak pâdişâhın başhekimliğine de getirildi. Kısa zaman sonra İstanbul payesine ulaşarak 1150 (m. 1737)’de İstanbul kadılığına ta’yin edildi. Aynı sene içinde Anadolu ve Rumeli kadıaskerliği vazîfelerine yükseldi.
Pâdişâh Sultan Birinci Mahmûd Hân tarafından 1159 (m. 1746) senesinde şeyhülislâmlık makamına ta’yin edildi. 6 ay 20 gün bu vazîfeyi yürüten Mehmed Emîn Efendi, 1159 (m. 1746) senesi içinde vazîfeden ayrılarak Bursa’ya gitti. 1160 (m. 1747) senesinde Mekke-i mükerreme kadılığına gönderildi. Mekke-i mükerremeye gitmek üzere yola çıkıp Şam’a vardığı zaman hastalandı. Bu vazîfeden affedilip, İstanbul’a dönmeyi istediyse de, kısa zaman içinde Şam’da vefât etti.
Hayâtî-zâde Mehmed Emîn Efendi, aklî ve naklî ilimlerde derin âlim, tıb ilminde ihtisas sahibi idi. Mesleği hekimlik olduğu hâlde, şeyhülislâmlığa yükselen ondan başka kimse olmamıştır. Hoşgörülü, nâzik, iffet sahibi, faziletli bir zât idi. Kaynaklarda eseri hakkında bilgiye rastlanmamıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Devhat-ül-meşâyıh sh. 94
2) Kâmûs-ül-a’lâm cild-3, sh. 2000
3) İlmiye salnamesi sh. 521
HAYÂTÎ-ZÂDE MEHMED EMÎN EFENDİ