Şafiî mezhebi fıkıh âlimi, vâ’iz ve Haleb müftîsi. İsmi, Ömer bin Abdülvehhâb bin İbrâhim bin Mahmûd bin Ali bin Muhammed bin Muhammed bin Muhammed bin Hüseyn el Aradî el-Halebî’dir. “Aradî” nisbeti ile meşhûr oldu. 950 (m. 1543) senesinde Haleb’de doğdu. 1024 (m. 1615)’de orada vefât etti.
Fıkıh, hadîs, tefsîr, târih ve Arab edebiyatı ilimlerinde büyük bir âlim olan Aradî, zamanının bir tanesi idi. Önce babasının yanında ilim öğrendi. Sonra, “İbn-i Bîlûnî” diye meşhûr olan Mahmûd bin Muhammed Bâbî’den ilim öğrenmeye başladı ve ondört sene kadar bu zâtın yanında kaldı. Ondan, Cezeriyye, Mukaddimet-üt-tasrîf, Izziyye, Tecvîd-ül-Kur’ân ve Teysîr-ud-dânî adındaki eserleri okuyup ta’lim etti. Daha sonra, Mevlâ İbrâhim bin Muhammed Beyânî’nin yanına gidip, ondan da çok çeşitli ilimleri okuyup öğrendi. Bu zâtın yanından ayrıldıktan sonra, büyük âlim Muhammed Radıyyüddîn bin Hanbelî’ye geldi. Ondan da ders okuyup icâzet (diploma) aldı. Bunlardan başka, Allâme Muhammed bin Müslim Tûnûsî el-Hüseynî’den de ilim tahsil etti. Senelerce onun yanında kaldı ve ilminden çok istifâde etti. Bizzat ondan, defalarca Sahih-i Buhârî kitabının tamâmını dinledi. Onun oğlu Muhammed Maktûl’dan da, Sahîh-i Müslim’in ve Kâdı Iyâd’ın “Şifâ-i şerîf inin büyük bir bölümünü dinledi. Ayrıca bu zâttan, “Mutavvel”den çeşitli bahisleri okudu. Bundan evvel “Mutavvel”i hocası Şeyh İbrâhim-i Kürdî’den de okumuştu. Bunun yanında Murâdî’nin “Elfiye şerhi”ni, “Muğn-il-lebîb”i ve babasının “Elfiye” üzerine yaptığı “İbn-i Nâzım şerhi” ni de Muhammed Maktûl’den dinledi. Yine ondan, “Elfiye” üzerine yapılan “Şerh-ı Irâkî”nin tamâmını, İbn-i Hâcib’in “Muhtasar”ı üzerine yapılan şerhi ve “Şerh-ı Adûd”un az bir bölümünü okudu. Daha başka âlimlerden de, çeşitli ilimlere âit birçok kitapları okudu. Hadîs kitaplarında bulunan birçok hadîs-i şerîfleri, Sahîh-i Buhârî’nin tamâmını, Tûnus’da Kâdı’l-cemâat olan Seyyid Ahmed Selîtî’nin bizzat kendisinden dinledi. Diğer “Sünen-i şerîf kitaplarını okutmak üzere ondan icâzet aldı. Bedreddîn-i Gazzî de, Şam’dan yazıp göndermek sûretiyle Aradî’ye icâzet verdi.
Aradî, birçok talebeye ders okutup faydalı oldu. Vakitlerini ders vermekle geçirirdi. Zamanında, onun gibi böyle ilimle ciddî olarak meşgûl olan birisi yok denecek kadar azdı. Benî Aşâir kabilesine âit olan Habeşiyye zaviyesinde (tekkesinde) bulunan talebelere, dört sene kadar ders okuttu. Asrının fâdıllarının çoğu, onun talebesi idi. Şemsüddîn Muhammed ve kardeşi Burhâneddîn İbrâhim, Şihâbüddîn Ahmed bin Mevlâ’nın iki oğlu ve kendi oğlu Ebü’l-Vefâ Aradî, Necmüddîn Hulefâvî ve ilimde reîslık makamına yükselen daha birçok âlim, Aradî’ye talebelik yaptılar.
Ömer Aradî, Haleb’de Şafiî müftîsi oldu. Cum’a günleri ikindi namazından sonra, Haleb Câmii’nde va’z ederdi. Hayâtının sonuna kadar bu hizmetine devam etti. Çok kitap yazdı.
Eserleri: 1- Şerh-ül-Câmî, 2-Tehyîc-üs-se’âde ve mevkıf-ül-ifâde, 3-Hâşiyetün alâ tefsîr-i Ebüssü’ûd, 4-Dürr-üs-semîn, 5- Zeylü Târih-i İbn-i Hanbelî, 6- Şerh-ut-tâiyye li-İbn-i Fârıd 7- Şerh-ud-Dâliyye, 8- Şerhu Risâlet-il-Kuşeyrîyye 9- Şerh-ül-Akâid, 10- Feth-ül-müte’âlî fî tahkîk-ı kavâid-il-Hayâlî, 11- Mişkât-ül-envâr fî şerhi kasîdet-i Ali Çelebi, 12- Menâhicü ehl-il-vefâ, 13-Şerh-uş-şifâ fî hadîs-il-Mustafâ( aleyhisselâm ): Dört büyük cilddir. Oniki senede hazırladığı bu eserine, “Feth-ül-Gaffar bi-mâ ekremallahü bihî Nebiyyehül-muhtâr” adını verdi. Bu kitabı Anadolu’da ve Arabistan’da her yere yayıldı.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-1, sh. 296
2) Hulâsat-ül-eser cild-3, sh. 215
3) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 796
4) Keşf-üz-zünûn sh. 1054
ARADÎ (Ömer bin Abdülvehhâb Halebî)