Osmanlı âlimlerinden. Altmışaltıncı Osmanlı şeyhülislâmıdır. İsmi, Mehmed Zeynel’âbidîn’dir. Kadıasker Manisalı Ak-Mahmûd Efendi’nin oğludur. Peygamber efendimizin ( aleyhisselâm ) soyundandır. Ak-Mahmûd-zâde veya Mehmed Zeynî Efendi diye bilinir. 1078 (m. 1667) senesinde İstanbul’da doğdu. 1164 (m. 1751) senesinde İstanbul’da vefât etti. Eyyûb Sultan civarında babasının kabri yanına defnedildi.
Zamanının âlimlerinden çeşitli ilimleri tahsil edip, yüksek ilmi dereceye ulaştıktan sonra, müderrislik diplomasını aldı. Şeyhülislâm Ankaravî-Mehmed Efendi’nin zamanında hâriç rütbesine nail oldu. Kâdılık mesleğini tercih edip, Selanik ve Mısır kadılığı vazîfelerinde bulundu. 1127 (m. 1715) senesinde İstanbul kadılığına nakledildi. 1130 (m. 1717)’da “Nakîb-ül-Eşraf”lığa (Peygamber efendimizin ( aleyhisselâm ) soyundan gelen seyyid ve şerîflerin işleriyle ilgilenen makam) getirildi. 1134 (m. 1721) senesinde Anadolu, 1140 (m. 1727)’de de Rumeli kadıaskerliğine yükseltildi. 1159 (m. 1746) senesinde, Şeyhülislâm Hayâtî-zâde Mehmed Emîn Efendi’nin yerine şeyhülislâmlık makamına ta’yin edildi. 1 yıl 8 ay 26 gün bu vazîfeyi yürüttükten sonra, ihtiyârlığı sebebiyle 1161 (m. 1748) senesinde bu vazîfeden alınıp emekli oldu. İstanbul Kanlıca’daki evine çekilip istirahat ve Allahü teâlâya ibâdet etmekle meşgûl iken, 1164 (m. 1751) senesinde vefât etti.
Mehmed Zeynî Efendi, ilim, fazilet ve güzel ahlâk sahibi bir zât idi. Temiz i’tikâdlı, dünyâ ve dünyâ zevklerinden uzak idi. Zaif ve kimsesizlere karşı son derece merhametli idi. Fakir-fukarâya yardım etmeyi severdi. İnsanlara karşı güzel huylu, tatlı dilli ve güler yüzlü idi. Bu yüzden herkes onu severdi. Her işinde Allahü teâlânın rızâsını gözetir, haram ve şüphelilerden şiddetle sakınırdı. Kaynaklarda eseriyle ilgili bilgiye rastlanmamıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Devhat-ül-meşâyıh sh. 93
2) İlmiye Salnamesi sh. 522
3) Kâmûs-ül-a’lâm cild-6, sh. 4212
AK-MAHMÛD-ZÂDE MEHMED ZEYNÎ EFENDİ