Yemen’de yetişen büyük Şafiî âlimlerinden. İsmi, Tâhir bin Yahyâ bin Ebi’l-Hayr Sâlim bin Es’ad olup, künyesi Ebü’t-Tayyib’dir. Ebü’t-Tayyib el-İmrânî diye meşhûr oldu. 518 (m. 1125) senesi Zilhicce ayının on altıncı gecesi doğdu. Büyük bir âlim olan babasından, uzun zaman ilim tahsil ederek, fıkıh ilminde fakîhlik ve âlimlik derecesine ulaştı. Babasından sonra, onun yerine geçerek talebelere ders okuttu ve kadılık yaptı.
Yemen’de çıkan İbn-i Mehdî fitnesinde, Mehdî bin Ali bin Mehdî’nin, âlimleri katletmesi sebebiyle Yemen’den ayrıldı. Mekke-i mükerremeye yerleşerek, burada yedi sene müşavirlik yaptı. Sonra 566 (m. 1170) senesinde tekrar vatanına döndü. Yemen’in Zîcebele kazası ve etrâfının kadılığını yaptı. 587 (m. 1191)’de Yemen’de Rebî’ül-evvel ayının dördüncü günü vefât etti.
Tâhir bin Yahyâ ( radıyallahü anh ), babasından fıkıh ilmini, Mekke’de ise; Ebî Ali Hasen bin Ali bin Hasen el-Ensârî, İmâm Ebû Hafs el-Meyânisî, Abdüddâim el-Askalânî, Ebû Abdullah Muhammed bin İbrâhim bin Ebî Müşeyrih el-Hadramî gibi muhaddislerden hadîs ilmini öğrendi. Yahyâ bin Sa’dûn el-Ezdî ve Hatîb-ül-Mûsul’dan da çeşitli ilimlerde icâzetler (diplomalar) aldı.
Gayet zekî ve çalışkan bir zât olup, edîb idi. Babası, Tâhir bin Yahyâ için; “Allahü teâlâya yemîn ederim ki, eğer cenâb-ı Hak, benim bu oğlumun büyük ilim merkezlerine (büyük âlimlerin yanına) gitmesini takdîr etmiş olsaydı: Muhakkak o, derecesi yüksek olan bir İmâm olurdu” buyurdu. Yine bir defasında: “Vallahi oğlum, zamanının âlimidir. Fakîhdir” buyurdu.
Tâhir bin Yahyâ’dan ( radıyallahü anh ) pekçok kimse ilim öğrenmiş ve onun ilminden istifâde etmiştir, iki tane oğlu vardır ki, bunlar; Muhammed ve Es’ad olup, her ikisi de büyük âlimdir. Bunlardan bilhassa Muhammed bin Tâhir, fakîh, hafız ve herkes tarafından sevilen, övülen bir zâttır. Aden’de kadılık yapmış ve pekçok kimse ondan ilim öğrenmiştir.
Tâhir bin Yahyâ’nîn, te’lîf etmiş olduğu kıymetli kitapları vardır:
1. Mekâsıd-il-kelâm, 2. Kesr-i Kanât-il-Kaderiyye, 3. Menâkıb, (Bu kitabında İmâm-ı Şafiî ve Ahmed bin Hanbel’in (r.aleyhimâ) menkıbelerini anlatmaktadır), 4. Meûnet-üt-tullâb bi fıkhi meânî kelîm-iş-Şihâb (Bu kitabında kırâat, hadîs, fıkıh ilimlerini toplamış olup, daha çok ağırlık kelâm ilmine âittir), 5. Celâ-ül-fikr fir-reddi alâ nefât-il-kader (Kelâm ilmine âit bir kitaptır).
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-7, sh. 115
2) El-A’lâm cild-3, sh. 223
3) Tabakât-ı fukahâ-i Yemen sh. 186
TÂHİR BİN YAHYÂ BİN EBİ’L-HAYR EL-İMRÂNÎ