Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerinden ve Şam’ın meşhûr kadılarından. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin Halîl bin Se’âde bin Ca’fer bin Îsâ bin Muhammed el-Mühellebî el-Haviyyî’dir. Künyesi Ebû Abdullah olup, Şihâbüddîn lakabı ile tanınırdı. Babası Şam kadısı idi. 626 (m. 1229) senesinde Şam’da doğdu ve orada yetişti. Daha küçüklüğünde ilimle meşgûl olmaya başladı. Onbir yaşında iken babası vefât etti. Fıkıh, usûl-i fıkıh, hadîs, tefsîr, nahiv, lügat, edebiyat ve çeşitli ilimlerde büyük bir âlim olarak yetişti. Çok mes’eleyi ihtivâ eden büyük kitaplar yazdı. Kudüs’de ve Şam’da kadılık yaptı. Mısır’da ve Şam’da ders verdi. 693 (m. 1294) senesi Ramazan ayının yirmibeşinci günü Şam’da vefât etti.
Kâdı Şihâbüddîn hazretleri, daha küçük yaşında İbn-ül-Lettî, İbn-ül-Mukayyer, Sehâvî ve İbn-i Salâh’dan hâdîs-i şerîf dinledi. Babasının vefâtından sonra, evinden ayrılıp, Âdiliyye Medresesi’nde kaldı. Medresede geceleri devamlı ders çalışırdı. İsfehan, Bağdad, Mısır ve Şam’daki âlimlerden icâzet aldı. İhtiyârlığında da ilim öğrenmeye ve öğretmeye devam etti. Kendisinden de; Müzzî, Berzâlî, Nablûsî, Hıtmî ve Alâüddîn-i Makdisî ve daha başka âlimler çok hadîs-i şerîf rivâyet ettiler. Dimâgıyye Medresesi’nde ders okuttu. Sonra Kudüs kadılığına ta’yin edildi. 657 (m. 1259) senesinde Haleb kadılığına getirildi. Sonra Kâhire kadılığına nakledildi. Kâdı Şihâbüddîn bin Zekî’den sonra Şam kadılığına getirildi. Kendisinin faziletleri, üstün vasıfları çoktur. Çok çeşitli ilimlerde âlim bir zât idi. Yirmiden fazla büyük kitap yazdı. Sağlam bir i’tikâda sahipti. Selef-i sâlihînin yolundan hiç ayrılmadı. Ahlâkı ve görünüşü çok güzeldi. İbâreleri ve sözleri çok fasih idi.
Eserlerinden başlıcaları şunlardır.
1. Ekâlîm-üt-te’âlîm, 2. Şerhu füsûl-il-hamsîn: Nahiv hakkında yazılmış bir eser olup, İbn-i Mu’tî’nin eserinin şerhidir. 3. El-Cebru vel-mukâbele, 4. El-Hey’et, 5. Manzûmât, 6. El-Ferâiz, 7. El-Arûz, 8. Nazmü ulûm-il-hadîs, 9. Nazm-ül-fasîh, 10. Kifâyet-ül-mütehaffiz, 11. Şerh-ül-mülhas.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-8, sh. 258
2) Fevât-ül-vefeyât cild-3, sh. 313
3) Şezerât-üz-zeheb cild-5, sh. 423
4) El-A’lâm cild-5, sh. 324
MUHAMMED BİN AHMED EL-HAVİYYÎ (Kâdı Şihâbüddîn)