Kırâat, târih, hadîs, nahiv, lügat ve Mâlikî mezhebi fıkıh âlimi. Künyesi Ebü’l-Kâsım olup ismi, Kâsım bin Muhammed bin Ahmed bin Muhammed bin Süleymân’dır. 575 (m. 1179) yılında Endülüs şehirlerinden Kurtuba’da doğdu. Peygamberimizin ( aleyhisselâm ) Medîne-i münevvereyi teşrîfinde îmân edip, İslâmiyetin yayılmasında hizmet eden Medine’deki kabilelerden Evs kabilesi mensûbu bir Sahâbinin ( radıyallahü anh ) torunu olduğu için Ensârî ve Evsî nisbet edilip, doğum yerine nisbetle de Kurtubî denildi. İbn-i Taylesân nâmiyle tanındı. 642 (m. 1244) yılında Mulaka’da vefât etti. O zamanın belli başlı ilim Merkezlerinden biri olan Kurtuba’da doğdu, İlim tahsiline, anne tarafından dedesi Ebü’l-Kâsım Şerrât’dan, dayısı Ebû Bekr bin Gâlib ve Ebû Muhammed bin Abdülhak Hazrecî’den aldığı derslerle başladı, İkiyüzden fazla âlimden kırâat ve hadîs ilimlerini öğrendi. Abdülmün’im bin Feres ve Ebü’l-Kâsım bin Semhûn’dan, Kur’ân-ı kerîm kırâat etmek ve kırâat ilmini öğretmek husûsunda icâzet aldı. Kırâat ve Arabî ilimlerle meşgûliyeti çok fazla idi. Hadîs ilimlerinde derecesi çok yüksekti. Dört mezhebin fıkıh bilgilerinin inceliklerine vâkıf oldu. Hâfızası çok kuvvetli olduğundan, duyduklarını çok iyi muhafaza ederdi. Yüzbin hadîs-i şerîfi râvileriyle birlikte ezberden bilirdi. Hadîs-i şerîf rivâyet eden âlimlerin hayat ve hâllerini tek tek bilirdi. Birçok ilimde de söz sahibi idi. Mâlikî mezhebine göre fetvâ verirdi. Kurtuba’nın, kuzeyden gelen zâlim ve gaddar Avrupa kavimlerince işgal edilip yağmalanması sırasında, Malaka’ya gitti. Orada hatîbliğe ta’yin edildi. Vefâtına kadar bu vazîfede kaldı, insanlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını anlatır, tâliblerine ilim öğretirdi. Güzel ahlâkı, cömertliği ve tevâzuu ile pekçok kimsenin sevgisini kazandı. Onun güzel ahlâkı, tatlı dili ve güler yüzü sebebiyle, sözleri daha çok te’sîrli oldu. Birçok kimse, onun sohbetlerinde günahlarına tövbe edip, sâlih müslümanlardan oldu.
Pekçok talebe yetiştirip kıymetli eserler yazdı. Afrikıyye’den (Tunus) İbn-i Hârûn ondan icâzet aldı. “Zühr-ül-besâtîn ve nefhât-ür-reyyâhîn fî ehbâr-ül-ulemâ-il-mesnedîn ve menâkıb-ı ehl-il-fadl”, “Bugyet-ül-vekkâd fî ta’rîf bismet-il-cihâd”, “Beyân-ül-minen alâ kâri-il-kitâb ves-sünen”, “El-Cevâhir-ül-mufaddalât fil-ehâdis-il-müselselât”, “Et-Tebeyyîn an menâkıb-i min urife bi-Kurtuba min-et-Tâbiîn vel-ulemâ ves-sâlihîn”, “Ahbâru sülehâ-il-Endülüs” ve daha birçok kitap İbn-i Taylesân’ın eserleri arasındadır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tezkiret-ül-huffâz cild-4, sh. 1426
2) Neyl-ül-ibtihâc sh. 221
3) Bugyet-ül-vuât cild-2, sh. 261
4) Şezerât-üz-zeheb cild-8, sh. 215
5) El-A’lâm cild-5, sh. 181
6) Mu’cem-ül-müellifîn cild-8, sh. 113
İBN-İ TAYLESÂN (Kâsım bin Muhammed)