Şâfiî mezhebi fıkıh, kelâm ve hadîs âlimi. Künyesi Ebû Muhammed olup ismi Abdüllatîf bin Yûsuf bin el-Mûsulî el-Bağdâdî’dir. Lakabı Muvaffakuddîn ve Tâcüddîn’dir. İbn-i Lebbâd diye meşhûr oldu. İbn-i Lebbâd, 555 (m. 1160) senesinde Bağdad’da doğdu. 628 (m. 1231) senesinde yine Bağdad’da vefât etti.
İbn-i Lebbâd, ilim öğrenmek için gittiği Haleb’de bir süre ikâmet ettikten sonra, ilim tahsilini arttırmak için Şam, Kudüs, Harran Maltiyye ve Hicaz’a gitti, İbn-i Lebbâd; İbn-ül-Battî, Ebû Zur’a el-Makdisî’den ve daha birçok âlimden ilim öğrendi. Kendisinden ise; Münzirî, el-Berzâtî, İbn-i Neccâr ve daha birçok âlim ilim öğrenip hadîs-i şerîf rivâyet etti.
İbn-i Lebbâd, Mısır’da bir süre kaldıktan sonra Kudüs’e gitti. Kudüs Câmii’nde insanlara faydalı va’zlar verdi. Sonra Dımeşk’a giderek Azîziyye’ye yerleşti. Buraya, insanlar kendisinden ilim öğrenmek için akın ettiler. Sonra Haleb’e oradan da Anadolu’ya gitti. Senelerce Sultan Alâüddîn bin Dâvûd bin Behrânî’nin hizmetinde kaldı. Onun ismine birçok eser yazdı. Daha sonra Anadolu’dan, doğum yeri olan Bağdad’a geri döndü.
İbn-i Lebbâd buyurdu ki: “Yâ Rabbi! Kötü tabiatlı olmaktan ve nefsin kötülüklerinden sana sığınırız. Bize tevfîkini ihsân et. Bizi doğru yolda bulundur. Ey körlere hidâyet veren, dalâlette olanlara ihsânınla doğru yolu gösteren, ölü kalbleri îmân nûru ile dirilten Rabbim, bizi kendi elimizle tehlikeye düşmekten ve kötü tabiatlı olmaktan bizi muhafaza et. İhlâs ve takvâ sahibi olmamızı bize ihsân eyle. Alçak olan dünyâ sevgisini kalbimizden çıkar. Sen, dünyâ ve âhıretin mâlikisin, her bakımdan ibâdet edilmeye hak sahibisin, senin nûrunla ufuklar aydınlanmaktadır. Senin verdiğin mâ’rifetle, nefsler kötülükten temizlenmekte, ya’nî parlamaktadır.”
Aynı zamanda nahiv, kelâm ve tıb âlimi olan İbn-i Lebbâd, birçok eser yazmıştır. Eserlerinden ba’zıları şunlardır. 1. Garîb-ül-hadîs, 2. El-Vâdihatü fî i’râb-il-Fâtihati, 3. Kitâb-ül-elîf vellâm, 4. Şerhu Banet Suâd, 5. Şerhu Sebîne hadîsen, 6. Şerhu Erbâ’ine hadîsen tıbbiyeten: Tıbla ilgili kırk hadîsin şerhi, 7. Er-Reddü alâ Fahrüddîn Râzî fî tefsîr-i sûret-il-İhlâs, 8. Şerh-i nakd-iş-şi’r li Kudâme bin Ca’fer, 9. Kavânîn-ül-belâga, 10. İhtisâr-ül-umde, 11. Kitâbu ahbâr-ı Mısır, 12. Makale fir-redd-i alen nasâra vel-yehûd, 13. Kitâb-ün-fi ilm-i ilâhî, 14. Şerh-ur-râhimun yerhamuhum-ur-Rahmân, 15. El-Hikmet-ül-alâiyye, 16. Tuhfet-ül-âmâl, 17. Makale fî ulûm-id-dârreti, 18. Kitâbün-fil-kıyâs: Dört cildlik bir eserdir. 19. Ahdün ilel hükemâi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-8, sh. 313
2) Fevât-ül-vefeyât cild-2, sh. 385
3) Bugyet-ül-vuât cild-2, sh. 106
4) El-A’lâm cild-4, sh. 61
5) Şezerât-üz-zeheb cild-5, sh. 132
6) Tezkiret-ül-huffâz cild-4, sh. 414
7) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 614
8) Uyûn-ül-enbâ cild-2, sh. 201
9) Mir’ât-ül-cinân cild-4, sh. 64
10) Keşf-üz-zünûn cild-1, sh. 30, 51, 123, 145, 174, 206; cild-2, sh. 1125, 1169, 1204, 1835
11) Mu’cem-ül-müellifîn cild-6, sh. 15
12) Brockelmann Sup-1, sh. 880
İBN-İ LEBBÂD