Hadîs, Arabî ilimler, edebiyat ve Mâlikî mezhebi fıkıh âlimi. Künyesi Ebû Muhammed olup ismi, Abdülkerîm bin Atâyâ bin Abdülkerîm bin Ali bin Muhammed’dir. Dîn-i İslâm’a hizmetlerinden dolayı Emînüddîn lakabı verildi. İskenderânî, Zührî ve Kuraşî nisbet edildi. 612 (m. 1215) yılında Kâhire’de vefât etti.
Aslen Kureyşli olan Ebû Muhammed İbni Atâyâ, küçük yaşta Arabî ilimler ve kırâat ilmi öğrendi. Temel din bilgilerine ve âlet (yardımcı) ilimlere vâkıf oldu. Kâhire’ye gitti. Cemâleddîn Ebû Amr Osman bin Hâcib’le birlikte Ebü’l-Hasen Ebyârî’den kırâat dersi aldı. Ebü’l-Hasen Ebyârî ve daha birçok âlimden fıkıh ilmi öğrendi. Ebü’l-Abbâs bin Hatiyye ve arkadaşlarından hadîs-i şerîf dinleyip, ilim tahsil etti. Arabcanın çeşitli dallarında, fıkıh ve hadîs ilimlerinde ve edebiyatta âlim oldu. Mâlikî mezhebine göre fetvâ verirdi. Mütehassıs olduğu ilimlerde tâliblerine ders verir, Allahü teâlânın rızâsı için O’nun dînini öğretmeye gayret ederdi. Tatlı dili, güler yüzü, sünnete uygun hâl ve hareketleri, güzel ahlâkı ile insanlara nasihat ederdi. Resûlullahın, ( aleyhisselâm ) ahlâkıyla ahlâklanmış olması ve Selef-i sâlihînin yolunda gösterdiği sebatı ile herkesin sevgisini kazandı. Haram ve şüpheli şeyleri terk eder, mübahların da çok azı ile iktifa ederdi.
Pekçok talebe yetiştirip, kıymetli eserler yazdı. Bilhassa İslâm âlimlerinin eserlerinin anlaşılması için din bilgilerinin yardımcısı olan Arabî ilimlere dâir eserler verdi. “Muhtasâr-ül-mufassal liz-Zemahşerî”, “El-Beyân vet-takrîb fî şerh-it-tehzîb”, “Muhtasâr-üt-tehzîb lil-Ezherî”, “Şerhü ebyât-il-cümel” adlı kitaplar, eserlerinden ba’zılarıdır. Sâlihlerin, Allahü teâlânın sevgili kullarının kabirlerinin ziyâret edilmeleri hakkında “Kitâbün fî ziyâret-i kubûr-is-sâlihîn” adlı bir eseri daha vardır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Ed-Dîbâc-ül-müzehheb sh. 167
2) Bugyet-ül-vuât cild-2, sh. 107
3) Hüsn-ül-muhâdara cild-1, sh. 456
4) Mu’cem-ül-müellifîn cild-5, sh. 319
5) El-A’lâm cild-4, sh. 53
İBN-İ ATÂYÂ (Abdülkerîm bin Atâullah İskenderî)