Hadîs, tefsîr, lügat ve Hanefî mezhebi fıkıh âlimi, vâ’iz. Künyesi Ebü’l-Muzaffer olup ismi, Muhammed bin Es’ad bin Muhammed bin Nasr’dır. 484 (m. 1091) yılında Bağdad’da doğdu. Bağdadî, Irâkî ve Hakîmî nisbet edildi, İbn-i Hakim diye tanındı. 567 (m. 1172) yılında Şam’da vefât etti. Bâb-ı Sagîr kabristanına defnedildi.
Zamanın belli başlı ilim merkezlerinden olan Bağdad’da doğması, İbn-i Hakîm’in Arab dilinin inceliklerini küçük yaşta öğrenmesine sebeb oldu. Tefsîr ve hadîs ilimlerinde ilerledi. Hanefî mezhebi fıkıh bilgilerini mütehassıs âlimlerden öğrendi. Bağdad’da Hüseyn bin Muhammed bin Ali Reîs’ten fıkıh ve hadîs ilimlerini öğrendi. Nûr-ül-Hüdâ Zeynebî, Ebû Ali bin Nebhân ve daha birçok âlimden hadîs-i şerîf ve hadîs ilimlerini öğrendi. “Makâmât” musannifi Harirî’den Arabî ilimler ve edebiyat dersleri aldı. Hadîs, tefsîr ve fıkıh ilimlerinde Bağdad’daki tahsilini tamamladıktan sonra Şam’a gitti. Orada Tarhaniyye Medresesi’nde, daha sonra Mu’înüddevle Emîr Vâsık’ın kendisi için yaptırdığı medresede ders verdi. Sadiriyye Medresesi’nin de müderrislerindendi. Bu arada kadılık da yaptı. Hanefî mezhebine göre fetvâ verirdi. Güzel şiirleri vardı. Hitâbeti çok güzeldi. Peygamberin ( aleyhisselâm ) ve selef-i sâlihînin örnek hayatlarını ve hallerini çok iyi ezberlemişti; Va’z ve nasihatlerinde Eshâb-ı Kirâmın (r.anhüm) hayatlarından, onların Allahü teâlânın dinine yaptığı hizmetlerden ve Peygamberin ( aleyhisselâm ) bildirdiklerine nasıl uyduklarından bahseder, Allahü teâlânın emir ve yasaklarına tâbi olmanın ehemmiyetini anlatırdı.
Birçok talebe yetiştirdi. Ebû Muhammed bin Abdülhâlık bin Esed bin Sabit Hanefî, Ebü’l-Mevahib bin Susrî, Ebû Nasr Şirâzî ve daha birçok âlim onun talebeleri arasındaydı.
Ebü’l-Muzaffer Hakimi medreselerde ilim öğretip yetiştirdiği talebeleri ve câmilerde va’z edip irşâd ettiği insanlar yanında, pek kıymetli eserler de yazdı. Daha sonra gelen insanların da ilminden istifâde edip kendisine duâ etmelerini, Amel defterinin kapanmamasını arzu etti. Bunlardan, tefsîr ilminde “Tefsîr-ül-Kur’ân” fıkıh ilminde “Nazm-ı Muhtâsâr-il-Kudûrî”, hadîs ilminde, “Şerh-i Şihâb-il-ahbâr” ve lügat ilminde “Şerh-ül-makâmât li’l-Harirî” adlı eserleri sayılabilir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tabakat-ül-müfessirîn cild-2, sh. 87
2) Tabakât-ül-müfessirîn (Suyûtî) sh. 29
3) Şezerât-üz-zeheb cild-4, sh. 218
4) Mu’cem-ül-müellifîn cild-9, sh. 50
5) El-A’lâm cild-6, sh. 31
İBN-İ HAKÎM (Muhammed bin Es’ad)