Hadîs âlimi. Künyesi Ebü’l-Kâsım olup ismi, Halef bin Abdülmelik bin Mes’ûd bin Beşkuval bin Yûsuf bin Daha İbn-i Dâke bin Nasr bin Abdülkerîm bin Vâfıd el-Hazrecî el-Ensârî el-Kurtubî el-Endülüsî’dir. Hadîs ilminin yanında diğer ilimlerde de söz sahibi idi. İbn-i Beşkuval 494 (m. 1101) senesinde doğdu. 578 (m. 1182) senesi Ramazân-ı şerîfin sekizinci günü Kurtuba’da vefât etti. İbn-i Abbâs kabristanına defn edildi. Kabri Yahyâ bin Yahyâ’nın kabrine yakındır.
İbn-i Beşkuval önce babasından, sonra Ebû Muhammed bin İtâb, Ebü’l-Velîd Rüşd, Ebû Bahr el-Esedî, Ebü’l-Velîd bin Tarik, Ebü’l-Kâsım bin Bakıy ve kardeşi Ebü’l-Hasen Abdurrahmân, Ebü’l-Kâsım Savâb, Ebû Abdullah bin Mekkî, Ebü’l-Hasen bin Mugîs, Ebû Abdullah bin el-Hâc, Ebü’l-Hasen bin Afif, Ebû Abdülmelik el-Mevrûrî, Ebü’l-Hasen Abbâd bin Serhan, Ebû Abdullah bin Uhtî Gânim, Kâdı Ebû Bekr el-Arabî ve birçok âlimden ilim öğrenip hadîs-i şerîf dinledi. Kendisine Ebû Ali bin Sükre es-Sadefî, Ebü’l-Kâsım bin Manzûr ve Bağdad’da Hibetullah İbni Ahmed eş-Şibli ve birçok âlim icâzet (diploma) verdiler.
Kendisinden ise; Hâfız Ebû Bekr bin Hayr, Ebü’l-Kâsım el-Kantari, Ebû Bekr bin Semhûn, Ebü’l-Hasen ibnü Dahhâk, Ebü’l-Kâsım Ahmed bin Muhammed bin Muhammed bin Rüşd, Ahmed bin Abdülmecîd el-Mâlikî, Ahmed bin Muhammed bin Esla’, Ebü’l-Kâsım Ahmed bin Yezîd İbni Bakıy, Ahmed bin Iyâş el-Mürsî; Ahmed Ebî Huccet-ül-Kaysî, Sabit bin Muhammed el-Kilâi, Muhammed bin İbrâhim bin Siletân, Muhammed bin Abdullah es-Saffâr, Mûsâ bin Abdurrahmân el-Gırnâtî, Ebü’l-Hattâb bin Dihye, Ebû Amr ve birçok âlim ilim öğrenip, hadîs-i şerîf rivâyet ettiler. Ayrıca Ebü’l-Fadl el-Hemedânî ve Ebü’l-Kâsım icâzet (diploma) aldı.
Ebû Abdullah el-Ebâr onun hakkında: “Rivâyeti çok ve bu rivâyetlerde çok titiz idi, Hâfız olup, târihî haberleri topladı. Endülüs hakkında geniş bilgi verdi. Herkes kendisinden istifâde etti. İnsanlar ona gelip. İlim öğrendiler. Birçok kimseler ondan hadîs-i şerîf rivâyet ettiler. Onu tanıyanlar, içinin ve dışının temiz, tevâzu sahibi, doğru ve sabırlı bir zât olduğuna şâhidlik ettiler. Çeşitli ilimlerde elli kadar kitap tasnif etti. İşbîliyye’de kadılık yaptı. Kendisinden çok sayıda kişi ilim öğrenip hadîs-i şerîf rivâyetinde bulundu” demektedir.
İbn-i Beşkuval’ın bildirdiği, Enes bin Mâlik’den rivâyet edilen bir hadîs-i şerîfte Resûlullah efendimiz ( aleyhisselâm ); “Benim üzerime çok salevât-i şerîfe okuyunuz. Kim bana bir salevât söylerse, Allahü teâlâ ona on salat (on rahmet) ihsân eder” buyurdu.
Diğer bir hadîs-i şerîfte ise, “Beni gören kimseye müjdeler olsun. Beni göreni görene de müjdeler olsun. Bunları görene de müjdeler olsun” buyurmuştur.
İbn-i Beşkuval’ın yazmış olduğu eserlerin ba’zıları şunlardır: 1. Silet-ü Târihi İbn-ül-Faradî (İki cild), 2. Gavâmid-ül-esmâ-il-mübhemeti (On cüz), 3. Ma’rifet-ül-Ulemâ-il-efâdılı (iki cild), 4. Turuku hadîs-i Miğfer (Üç cüz), 5. Hikâyât-ül-müstagribeti (Bir cild), 6. El-Kurbetü ilâllahi bissalâti alâ Nebiyyihi sallallahü aleyhi ve sellem ve âlihi ve sellem, 7. Zikru men ravâl Muvatta’an Mâlik (İki cüz), 8. Ahbâr-ül-A’meş (Üç cüz), 9. Tercümet-ün-Nesâî, 10. Ahbâr-ül-Muhâsibî, 11. Ahbâru İsmâil el-Kâdı, 12. Ahbâru İbn-i Vehb, 13. Ahbâru Ebi’l-Mutarrif el-Kanâzeî, 14. Kudâî Kurtuba (Üç cüz), 15. Müselsilât, 16. Hadîsü men kezzebe aleyye bi furûkihi, 17. Ahbâru İbn-i Mübârek (İki cüz), 18. Ahbâru İbn-i Uyeyne.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-4, sh. 105
2) Vefeyât-ül-a’yân cild-2, sh. 240
3) Tezkiret-ül-huffâz cild-4, sh. 1339
4) El-Bidâye ven-nihâye cild-12, sh. 312
5) Ed-Dîbâc-ül-müzehheb sh. 114
6) Şezerât-üz-zeheb cild-4 sh. 261
7) Keşf-üz-zünûn cild-1, sh. 285, 286 cild-2, sh. 1674, 1707
8) Tabakât-ül-huffâz sh. 477
İBN-İ BEŞKUVAL (Halef bin Abdülmelik)